TeachEUR
Ondersteuning
De vaardigheid om positionaliteit te herkennen is gebaseerd op het begrijpen van waar je staat als persoon in de samenleving en in de wereld. Hiervoor is het belangrijk dat je de sociale systemen en structuren waar de wereld uit bestaat kan herkennen en jezelf binnen deze structuren kan analyseren en positioneren. Deze positionering is een dynamisch proces dat afhankelijk is van de specifieke contexten en rollen in kwestie.
Het is mogelijk om leerlingen aan te leren hoe ze hun eigen positie kunnen begrijpen en analyseren en dit vervolgens te relateren aan de manier waarop kennis wordt geproduceerd en gewaardeerd. Het uiteindelijke doel is om te streven naar sociale rechtvaardigheid en een positieve maatschappelijke impact - hoe dat ook gedefinieerd wordt.
In tegenstelling tot de meer prestatiegerichte zelfreflectie, impliceert het identificeren van positionaliteit een productief engagement met en ethische verantwoordelijkheid tot diversiteit en ongelijkheid. Met aandacht voor anderen streeft positionaliteit naar empowerment door zeggenschap (terug) te geven aan tot zwijgen gebrachte groepen in de samenleving.
Tips & tricks
Met deze tips & tricks kun je studenten op een laagdrempelige manier laten kennismaken met de vaardigheid.
Het in de klas bespreken van positionaliteit vraagt een actieve rol van de leerkracht om introspectie en discussie te faciliteren. Als positionaliteit wordt besproken in relatie tot het lesmateriaal kan de leerkracht bijvoorbeeld behandelen hoe verschillende mensen zich zouden kunnen verhouden tot het materiaal, waar de besproken kennis werd geproduceerd, hoe die werd geproduceerd, en hoe de leerlingen denken dat ze zich verhouden tot deze kennis. Dit biedt de mogelijkheid om de oorsprong en de veronderstellingen die ten grondslag liggen aan het besproken onderwerp kritisch te beoordelen. Daarnaast biedt het behandelen van dergelijke vragen ook de mogelijkheid om te praten over elkaars ervaringen en achtergronden en hoe deze de manier beïnvloeden waarop mensen omgaan met het lesmateriaal. Een ander voordeel van een dergelijke aanpak is dat het wederzijds begrip en respect tussen de deelnemers in de klas kan bevorderen.
Een belangrijk aspect van het kritisch bezig zijn met introspectie en positionaliteit is dat het nooit voltooid kan worden. Een dergelijke discussie in de les kan keer op keer gevoerd worden en hoeft niet te leiden tot een definitief antwoord of een conclusie. Het is belangrijk dat de docent een kans biedt aan alle studenten in de klas om zich te uiten, waardoor alternatieve en gemarginaliseerde perspectieven gedeeld kunnen worden. Uiteindelijk helpt een discussie over hoe de positionaliteit van leerlingen zich verhoudt tot het besproken onderwerp hen bij het ontwikkelen van hun begrip van wat positionaliteit is, en hoe het de manier waarop ze met de wereld om hen heen omgaan, beïnvloedt.
Werkvormen
Met deze werkvormen kun je studenten binnen jouw onderwijspraktijk de vaardigheid concreet laten toepassen.
Om hun eigen plaats in de wereld beter te begrijpen, kunnen leerlingen oefenen met het in kaart brengen van hun positionaliteit. Dit betreft het opschrijven of bespreken van waar ze staan in de wereld en hoe dit hun leven beïnvloedt. Dit kan in de vorm van een paper, maar ook in de vorm van een presentatie of een klassikale discussie. Verder kan het nuttig zijn dat leerlingen hun positionaliteit visualiseren in de vorm van een mindmap, een poster of een tekening. Dit zou inhouden dat ze vragen beantwoorden over hun geslacht, etniciteit, capaciteiten, sociaaleconomische achtergrond, enz. en dit in verband brengen met hoe kennis wordt geproduceerd. De leerkracht kan ervoor kiezen om één specifieke les te wijden aan het maken van zo'n visualisatie, maar het kan ook een doorlopende oefening zijn tijdens de lessen, met een werkstuk of presentatie als eindproduct. Het doel is dat leerlingen kritisch nadenken over waar verschillende mensen staan in de wereld en hoe dit verreikende gevolgen heeft voor hoe mensen academische kennis en hun omgeving begrijpen. Hierdoor worden ze zich meer bewust van de structuren, aannames en relaties die hun leven beïnvloeden. Uiteindelijk stelt dit hen in staat om kritisch en toch onafhankelijk te zijn terwijl ze verder leren en een positieve invloed hebben op de wereld om hen heen.
Het luistervermogen van studenten kan getoetst worden door ze tegenovergestelde standpunten over een bepaald probleem of academische discussie te laten onderzoeken. Het doel hiervan is dat studenten begrijpen dat mensen op zeer verschillende manieren denken en dat ze leren luisteren naar meningen waarmee ze het niet eens zijn. Studenten maken kennis met de uiterste polen van een debat, waarna er verwacht wordt dat ze hun eigen mening binnen dat spectrum kunnen positioneren. Dit kan gedaan worden in de vorm van een paper, een presentatie, of zelfs op een meer creatieve manier, zoals het schrijven van een manifest of het maken van een podcast/video.
Assessment
Met deze opdrachten kun je studenten stimuleren om de vaardigheid verder te trainen en te ontwikkelen.
Het begrip dat een student heeft van positionaliteit kan verdiept en getest worden door het opgeven van een positionaliseringspaper. In zo'n paper moeten de studenten uitleggen welke positie ze innemen ten opzichte van het lesmateriaal en hoe dit de manier beïnvloedt waarop ze naar de inhoud kijken. In dit geval verwijst positionalisering zowel naar hoe ze zich verhouden tot de wereld wat hun identiteit betreft, als naar het argumenteren voor een bepaald begrip of standpunt. Zo'n opdracht vereist dat de student historische sociaaleconomische structuren kan begrijpen en zichzelf kan bekritiseren. Zo'n opdracht kan ook in een korte versie geschreven worden, als laatste reflectie na een paper. De student moet zichzelf dan positioneren met betrekking tot het onderwerp van het paper en dit als een korte opdracht indienen.https://www.eur.nl/en/teacheur/opposing-viewpoints
Het kernidee van een perspectief paper is om een werkstuk te schrijven vanuit het gezichtspunt van iemand anders, idealiter iemand die meer dan de leerlingen zelf te maken heeft met bepaalde maatschappelijke problemen. Als het thema bijvoorbeeld duurzaamheid en klimaat betreft, kan er van leerlingen gevraagd worden om een paper te schrijven vanuit het perspectief van iemand in de Global South, wiens leven meer dan dat van de leerlingen wordt beïnvloed door klimaatverandering. Een analyse van klimaatverandering vanuit het perspectief van een boer in Bangladesh zal er anders uitzien dan een analyse vanuit het perspectief van een Nederlandse universiteitsstudent. Hoewel het altijd moeilijk zal blijven om het perspectief van iemand anders dan jezelf volledig te begrijpen en te verwoorden, traint het oefenen van een onbekend perspectief innemen studenten in het ontwikkelen van empathie, omdat ze zich buiten hun eigen bubbel proberen te plaatsen. Bovendien kan zo'n oefening nuttig zijn bij het begrijpen en ondervragen van de eigen positionaliteit van studenten en die van de persoon vanuit wiens perspectief het paper geschreven wordt.
Best practice
Deze voorbeelden geven inzicht hoe studenten en docenten de vaardigheid succesvol in de praktijk hebben toegepast of kunnen toepassen.
Positionaliseringspaper
Critical Perspectives on Citizenship in a Globalized World (EUC-SUM202)
Dit positionaliseringspaper is bedoeld om studenten te leren kritisch na te denken over hun persoonlijke achtergrond, ervaringen en sociale posities, terwijl ze een paper schrijven waarin ze een duidelijk standpunt innemen over een bepaald onderwerp. In de praktijk werkt het goed om studenten te vragen om te schrijven over materiaal dat tijdens de les besproken is of over een vooraf bepaalde stelling die gerelateerd is aan het lesmateriaal. Vervolgens wordt van de leerlingen gevraagd om dit argument te relateren aan hun persoonlijke leven en ervaringen. Door dit te doen leren ze zelfbewust en reflexief te zijn, terwijl ze tegelijkertijd kritisch denken en argumentatievaardigheden ontwikkelen.
- Jacobson, D., & Mustafa, N. (2019). Social identity map: A reflexivity tool for practicing explicit positionality in critical qualitative research. International Journal of Qualitative Methods, 18, 1609406919870075.
- Rodriguez, A. J., & Navarro-Camacho, M. (2023). Claiming Your Own Identity and Positionality: The First Steps toward Establishing Equity and Social Justice in Science Education. Education Sciences, 13(7), 652.
- Tien, J. (2019). Teaching identity vs. positionality: Dilemmas in social justice education. Curriculum Inquiry, 49(5), 526-550.
- Karen Gravett & Rola Ajjawi (2022) Belonging as situated practice, Studies in Higher Education, 47:7, 1386-1396
- https://doi.org/10.1080/03075079.2021.1894118