TeachEUR
Ondersteuning
Luisteren binnen Kritisch Wereldburgerschap betreft het luisteren met als doel om te leren en te reflecteren, en om te luisteren naar stemmen die anders ongehoord zouden blijven. In plaats van passief informatie te laten binnenkomen zal de student leren hoe er actief met anderen om kan worden gegaan en hoe betekenisvolle momenten van reflectie, betrokkenheid en interactie met anderen gecreëerd kunnen worden.
Het is niet alleen in het klaslokaal belangrijk om op deze manier te kunnen luisteren naar en communiceren met medestudenten, maar ook in de algehele samenleving is het van groot belang. Door te leren om te luisteren zullen de studenten bruggen kunnen bouwen en connecties aan kunnen gaan met mensen van verschillende culturele en nationale achtergronden. Hier hoort het luisteren naar stemmen en narratieven die anders ongehoord blijven bij. Tegelijkertijd zal kritisch luisteren studenten helpen om impliciete betekenissen en aannames bloot te leggen, en om kritische reflectie en introspectie mogelijk te maken.
Tips & tricks
Met deze tips & tricks kun je studenten op een laagdrempelige manier laten kennismaken met de vaardigheid.
Een simpele manier om het luisteren in een klaslokaal aan te moedigen is door regelmatig de zitindeling te veranderen. Studenten hebben de neiging om altijd naast hun vrienden te gaan zitten, en om iedere les op dezelfde plek te zitten. Door de zitindeling te veranderen (bijvoorbeeld na de pauze, of voor elke les), zullen studenten ook naast anderen zitten die ze minder goed kennen. Hierdoor zullen ze zich bewuster zijn van de verschillende personen en meningen in de klas, en krijgen ze de kans om te luisteren naar medestudenten waar ze anders geen interactie mee zouden hebben. Het doel is om studenten te leren luisteren naar alle stemmen, om ze aan te moedigen om nieuwe perspectieven op dilemma’s en problemen die in de klas worden besproken te ontdekken en om te reflecteren op hun eigen perspectieven en ervaringen.
Een check-in wordt aan het begin van een sessie gehouden, met als doel om alle studenten de mogelijkheid te geven om te praten tijdens de les. De docent vraagt hoe het met iedereen gaat en met welk gevoel ze de les in gaan. Dit geeft iedereen de kans om stil te staan bij het moment, en om zich comfortabeler te voelen in de les. Zo weten de studenten dat iedereen mag spreken tijdens de les en dat ze in een veilige omgeving zijn. Mocht er iets zijn dat tijdens de specifieke sessie ervoor zorgt dat iemand niet volledig mee kan doen, wordt er een mogelijkheid gegeven om dit door te geven.
Deze simpele actie zorgt ervoor dat de studenten makkelijker hun stem laten horen tijdens en les. Dit geldt vooral ook voor degen die anders meer op de achtergrond blijven. Daarnaast zorgt deze oefening ervoor dat studenten leren om geduldiger te zijn tegenover hun medestudenten en om te luisteren naar elkaar voordat ze dieper op de stof ingaan. Ze worden zich meer bewust van de stille en gemarginaliseerde personen in de klas, zodat ze leren om uiteenlopende perspectieven en ervaringen serieus te nemen, en om ervoor te zorgen dat iedereens stem gehoord wordt. Als dit regelmatig wordt gedaan, zorgt het zowel voor de ontwikkeling van geduld, als van luisteren.
Tijdens lessen waarin studenten achter hun tafel zitten en op hun laptop werken, kunnen ze snel hun interesse in medestudenten verliezen. Om studenten aan te moedigen beter naar elkaar te luisteren en makkelijker met elkaar te communiceren, kan het helpen om de tafels in de klas aan de kant te schuiven. In plaats daarvan kunnen studenten in een kring zitten (eventueel met laptops of aantekeningen op hun schoot) en met elkaar praten zonder de obstructie van tafels ertussen. Dit maakt het gemakkelijker om een dynamische discussie te starten en in te gaan op elkaars perspectieven en argumenten, omdat studenten minder worden afgeleid door hun laptops en daardoor meer geneigd zijn om naar elkaar te luisteren.
Als we de tijd nemen om zorgvuldig naar mensen te luisteren, ontdekken we dat ogenschijnlijk vreemd gedrag of ongewone gedachten hun eigen logica hebben. Tenzij we de moeite nemen dit beter te observeren, zullen we deze interne logica of alternatieve perspectieven niet opmerken. Howard Becker stelt: het wijzen op "iets dat zo bizar en onbegrijpelijk lijkt dat onze enige verklaring een vorm van 'Ze moeten wel gek zijn' is", zou ons moeten waarschuwen dat we te weinig weten over het gedrag dat we onderzoeken. Het is beter om ervan uit te gaan dat gedrag op een bepaalde manier logisch is en om te zoeken naar de logica die erin zit.
Een manier om Becker’s valkuil te vermijden, is om actief te engageren met datgene wat we ongemakkelijk vinden en proberen het van binnenuit te begrijpen. "Als we wat tijd als participerende observatoren doorbrachten, zouden we kunnen ontdekken dat de verschillende perspectieven waarmee mensen de politieke wereld interpreteren waarde hebben. We sturen onszelf naar een specifieke set van conclusies door aan te nemen dat mensen minder deskundig zijn dan wij. Waarom niet beginnen met het besef dat wij de wereld niet door dezelfde lens zien als veel van de mensen die we bestuderen, en proberen sympathie te ontwikkelen voor die perspectieven? Misschien komen we dichter bij het begrijpen van, bijvoorbeeld, een raadsel dat momenteel hoog op de agenda van politieke commentatoren en wetenschappers staat: hoe kunnen mensen ogenschijnlijk tegen hun eigen economische belangen stemmen? Sommige wetenschappers zullen zeggen dat mensen slecht geïnformeerde keuzes maken. Maar als we luisteren naar hoe mensen hun stemgedrag of beleidsvoorkeuren begrijpen, kunnen we tot andere conclusies komen. Maken ze echt geen verstandige keuzes? Of maken ze gewoon keuzes die niet logisch lijken vanuit de perspectieven die wij passend achten?"
Stimuleer en faciliteer studenten om vaardigheden te ontwikkelen die hen in staat stellen de waarheid te leren vertellen en horen, en die hen leren “te erkennen dat er vele waarheden zijn”, terwijl ze beseffen dat “niet iedereen bedoeld is om hetzelfde te doen, in dezelfde ruimte, met dezelfde overtuigingen”. Deze vaardigheden omvatten onder andere meditatie als “een manier om te leren omgaan met je eigen geest in plaats van erin gevangen te zitten”, bemiddeling “om mensen te helpen elkaar te horen, overeenstemming te vinden en grenzen te verduidelijken”, en een geoefend bewustzijn van zowel eigen grenzen als respect voor de grenzen van anderen.
Werkvormen
Met deze werkvormen kun je studenten binnen jouw onderwijspraktijk de vaardigheid concreet laten toepassen.
Een effectieve manier om luistervaardigheid in de klas te trainen is het voeren van een debat. Dit kan een open, ongestructureerd debat zijn of een meer gestructureerd debat.
Bij een open debat krijgen studenten de kans om hun eigen meningen of gedachten over bepaalde onderwerpen zelf te vormen en te uiten. Dit type debat helpt bij het oefenen van solide argumentatie (d.w.z. logica). Deelnemers worden aangemoedigd om op elkaar te reageren en respect te tonen voor meningen die anders zijn dan hun eigen.
Een gestructureerd debat kan een vergelijkbaar effect hebben, maar met een andere aanpak. In plaats van hun eigen meningen te delen, worden studenten gevraagd een specifiek perspectief op een onderwerp voor te bereiden. Ze verdedigen, in dit geval, niet hun eigen mening, maar een toegewezen standpunt. De uitdaging is dat ze andere meningen dan die van henzelf moeten onderzoeken om tot een niveau te komen waarop ze die kunnen verdedigen. Dit werkt vooral goed wanneer studenten een standpunt moeten verkennen en verdedigen dat tegenover hun eigen aannames en posities staat. Het resultaat is dat deelnemers een dieper begrip krijgen van de waarheden en ervaringen van anderen.
Beide soorten debat zijn waardevolle academische methoden (of leerdoelen), maar het is belangrijk om de verschillen tussenbeide te erkennen. Het is nodig om vooraf vast te stellen wat het centrale doel is van een leeractiviteit, omdat beide debatten van studenten vragen om op een verschillende manier te luisteren, te verwerken en te reageren op wat wordt gezegd of gedeeld.
Om luistervaardigheid buiten de lesomgeving te oefenen, kunnen studenten worden gevraagd om interviews af te nemen. Idealiter vinden deze interviews plaats met mensen buiten de sociale kring van de student. Dit stelt studenten in staat om de ervaringen van mensen die anders leven dan zijzelf beter te leren kennen en te begrijpen, en dwingt hen kritisch te luisteren naar wat de respondent uitlegt en te reflecteren op hun eigen perspectieven. Dit neemt niet weg dat luisteren ook essentieel is bij het interviewen van iemand binnen de eigen sociale kring.
Studenten kunnen op verschillende manieren worden gevraagd interviews af te nemen. Om naderhand een reflectiemoment te creëren, is het nuttig om de opdracht te geven om een korte analyse te maken over wat er geleerd is tijdens het interview, en dit te delen in de klas.
Het doel van dergelijke interviews is niet om ze perfect uit te voeren of om een samenhangend onderzoeksproject te produceren, maar om studenten bewust te maken van verschillende ervaringen, wereldbeelden en meningen.
Feedback en discussie zijn van cruciaal belang om studenten te leren (zelf)reflecteren. Een manier om dit te faciliteren is door tijd vrij te maken voor een dialoog na het beoordelen van een opdracht, bij voorkeur in een één-op-één setting of in kleine groepen. Dergelijke (evaluatie)sessies moeten erop gericht zijn om studenten inzicht te geven in de fouten die ze hebben gemaakt en hoe hun werk (of het nu schriftelijk, mondeling of visueel is) verbeterd kan worden. Dit inzicht kan worden geboden door medestudenten en/of door de docent die de beoordeling heeft uitgevoerd.
Het meest belangrijk is dat studenten de kans krijgen om naar hun prestatie te kijken, hoe dit is beoordeeld, en dat er een mogelijkheid is voor constructieve suggesties en vragen. Een sleutelfactor hierbij is dat de docent voldoende tijd neemt om studenten te laten leren van hun werk. Als alternatief kan een dialoog na de beoordeling ook plaatsvinden in de vorm van waardevolle opmerkingen en betekenisvolle feedback die geen persoonlijke bespreking vereist. Een gedetailleerd modelantwoord en uitgebreide beoordelingscriteria zijn in dit opzicht zeer nuttig.
Luisteren naar de niet-menselijke/meer-dan-menselijke wereld kan een waardevolle leeractiviteit zijn. In de antropologie zijn "sensory walks" ontwikkeld als een methode voor ervaringsgericht leren en onderzoek. Sensory walks kunnen momenten van gesprek bevatten om ervaringen te delen, maar ze gaan uit van en richten zich op zintuiglijke input die verder gaat dan spraak, taal of logica. Sensory walks genereren een leercurve door bewustwording van geluid als geluidslandschap, in plaats van alleen of voornamelijk door middel van taal of representatie.
Assessment
Met deze opdrachten kun je studenten stimuleren om de vaardigheid verder te trainen en te ontwikkelen.
Het luistervermogen van studenten kan getoetst worden door ze tegenovergestelde standpunten over een bepaald probleem of academische discussie te laten onderzoeken. Het doel hiervan is dat studenten begrijpen dat mensen op zeer verschillende manieren denken en dat ze leren om te luisteren naar meningen waarmee ze het niet eens zijn. Studenten maken kennis met de uiterste polen van een debat, waarna er verwacht wordt dat ze hun eigen mening binnen dat spectrum kunnen positioneren. Dit kan gedaan worden in de vorm van een paper, een presentatie, of zelfs op een meer creatieve manier, zoals het schrijven van een manifest of het maken van een podcast/video.
Best practice
Deze voorbeelden geven inzicht hoe studenten en docenten de vaardigheid succesvol in de praktijk hebben toegepast of kunnen toepassen.
Interview Analysis
Gender Studies (EUC-IDE205)
Het doel van deze oefening is om een interview af te nemen met een persoon die een andere achtergrond heeft dan de studenten. In groepjes van twee bereiden de studenten een interview voor, waarin ze een focus leggen op het begrijpen van de positie en levenservaringen van de persoon in kwestie. Dit interview wordt vervolgens geanalyseerd in een bredere academische en sociale context. Oorspronkelijk was de opdracht verbonden aan Genderstudies, waarbij de onderwerpen genderervaringen en seksualiteit centraal stonden. De opdracht kan echter worden toegepast in een breed scala aan vakgebieden.
- Eggenberger, A. L. (2021). Active listening skills as predictors of success in community college students. Community College Journal of Research and Practice, 45(5), 324-333.
- Gustafson, L. P., Short, A. K., & Hamilton, N. W. (2022). Teaching and assessing active listening as foundational skill for lawyers as leaders, counselors, negotiators, and advocates. Santa Clara Law Review, 62(1), 1-42.
- Tabieh, A. A., Al-Hileh, M. M., Abu Afifa, H. M., & Abuzagha, H. Y. (2021). The Effect of Using Digital Storytelling on Developing Active Listening and Creative Thinking Skills. European Journal of Educational Research, 10(1), 13-21.
- Becker, H.S. (2008). Tricks of the trade: How to think about your research while you're doing it. University of Chicago Press, 1998, p. 28)
- Katherine Cramer Walsh, 'Scholars as Citizens: Studying Public Opinion through Ethnography', in Schatz, E. (2009) Political Ethnography. What Immersion Contributues to the Study of Power. University of Chicago Press, p. 180)
- Adrienne Maree Brown, Loving Corrections, AK Press 2024: 193-194.
- Kluger, A. N., & Itzchakov, G. (2022). The power of listening at work. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 9(1), 121-146.
- Ivory, S. B. (2021). Chapter 9: Listening. In Becoming a Critical Thinker (pp. 231-256). Oxford University Press.