Tieners zijn de afgelopen jaren niet minder sigaretten en vapers gaan gebruiken, terwijl dat wel een doelstelling uit het Nationale Preventieakkoord was. Eveline Crone, hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan Erasmus Universiteit Rotterdam , vertelt hoe men ervoor kan zorgen dat jongeren stoppen of helemaal niet beginnen met roken. Groepsdruk blijkt daarin cruciaal.
Het doel van het preventieakkoord was om in 2040 een rookvrije generatie te hebben. Dat doel lijkt nu nog erg ver weg. Het AD meldt dat het aantal jongeren tussen de 16 en 20 jaar dat nooit een sigaret zegt te hebben aangeraakt, daalde van 82 procent in 2020 naar 78,9 procent vorig jaar. En van de jongvolwassenen (20 tot 24 jaar) rookt bijna een derde.
Aan de maatregelen ligt het niet: roken wordt steeds duurder en rookwaren worden op steeds minder plekken verkocht. Bovendien mag je bijna nergens nog roken. De campus van Erasmus Universiteit Rotterdam is bijvoorbeeld geheel rookvrij. Eveline Crone noemt in het AD de prijsverhogingen en inperkingen verstandig, maar niet doorslaggevend. “De puberteit is nu eenmaal de levensfase om dingen uit te proberen, inclusief de dingen die niet mogen of die schadelijk zijn.”
Groepsdruk is de belangrijkste factor
Ze noemt groepsdruk voor jongeren de belangrijkste factor om te gaan roken. Niet roken kan namelijk een onmiddellijke sociale dood betekenen. “Een campagne als ‘je krijgt je rijbewijs als je tot je 18de niet rookt’ heeft weinig zin. Dat is veel te ver weg. Hetzelfde geldt voor het wijzen op kanker, hersenschade, of allerlei ziekten.”
Een voorbeeld van een campagne die wel werkte was de Truth Campaign in 1998 in Florida. “Die stelde jongeren de vraag: wat vind je ervan dat je een replacement-roker bent? Dat de tabaksindustrie je actief manipuleert zodat je verslaafd raakt en een roker kunt vervangen die straks aan zijn verslaving overlijdt?”
Op een positieve manier beïnvloeden
Kan groepsdruk ook op een positieve manier worden ingezet? “In eerder onderzoek lieten we zien dat jongeren in beide richtingen beïnvloedbaar zijn. Onder invloed van positieve feedback van leeftijdsgenoten doneren zij bijvoorbeeld meer aan het algemene belang. En hoe jonger, hoe meer beïnvloedbaar jongeren zijn voor groepsdruk voor het algemene belang, in termen van hersenactiviteit. Denk aan rolmodellen voor een groter klimaatbewustzijn, zomerkampen om jongeren met een moeilijke startpositie vooruit te helpen, of groepsdruk om vegetarisch te eten.”
Rookvrije campus zorgt toch voor winst
Helaas zien we hier op onze rookvrije campus ook nog wel eens peuken liggen. Toch ziet Crone ook de positieve effecten van deze maatregel: “Het is goed om je te realiseren dat hoe effectief een campagne ook is, het beste resultaat wat je kunt bereiken is het aantal rokers terugbrengen naar ongeveer 10 procent. De groep die dan overblijft vertoont vaak rebels gedrag om heel veel verschillende redenen die moeilijk te vermijden zijn. Maar als je roken terugbrengt van 30 procent naar 10 procent heb je al heel veel gewonnen! Hierdoor moeten we ons niet laten ontmoedigen.”
- Professor
- Gerelateerde content
