Universitair docent en cognitief neurowetenschapper Muhammet Ikbal Sahan is gefascineerd door aandacht en geheugen. Het is een reis in tijd en ruimte in je hoofd, die voor iedereen verschillend is. Hoe werkt het precies? Valt het te beïnvloeden? En kun je meten wat iemand denkt? Dat onderzoekt hij bij de psychologiemaster Brein en Cognitie.
Bij het onthouden van informatie en bij navigatie speelt de hippocampus, een deel van de hersenen, een belangrijke rol. ‘Dankzij de hippocampus bewegen we in de ruimte’, vertelt Sahan. ‘Dat doen we van nature. Daarbij gebruiken we de omgeving om te navigeren. We herkennen een huis, een kruispunt, een rivier of boom om ons te oriënteren. Kijk maar naar kinderen. Zij leren lopen en verkennen tegelijkertijd de ruimte. Daar hebben ze geen externe navigatieapparatuur voor nodig. Zo ging dat vele duizenden jaren.’
Vanaf ongeveer het 25e levensjaar gaan bepaalde functies van het brein achteruit. ‘Bij ouderen zie je dat ze meer moeite krijgen om zich te oriënteren in de ruimte. Dat valt nog heel lang op te lossen met een externe oriëntatie, zoals een GPS. Maar hoe zal het gaan bij de generatie die over 40 jaar tot de ouderen hoort? Zij zijn opgegroeid met digitale navigatiesystemen en hebben misschien hun interne navigatie niet zo goed ontwikkeld.’ Sahan vindt het daarom nu al interessant om data te verzamelen over de werking van de hersenen van ouderen. Onderzoek richt zich dan onder andere op kwesties als wat het brein met hun geheugen doet en hoe zij hun aandacht richten. ‘Voor toekomstige onderzoekers kan dat heel interessant zijn.’
Master Brein en Cognitie
Het brein is een populair onderwerp, binnen en buiten de universiteiten. De hele kennissamenleving is gebaseerd op brein en cognitie. Om beter te begrijpen hoe onze samenleving in elkaar zit is het belangrijk om te begrijpen hoe beslissingen worden genomen, hoe je fake news herkent of hoe het politieke spel van invloed en macht werkt. ‘Dit zijn interessante onderwerpen waar onze studenten bij de master Brein en Cognitie graag onderzoek naar doen.’
De studenten leren er methoden die ze nodig hebben om gedegen neurowetenschappers te worden. Als ze klaar zijn met de master, hebben ze kennis van fMRI, VR, EEG en eye-tracking en kunnen dit inzetten voor wetenschappelijk onderzoek in de praktijk. Meer dan de helft van de masterstudenten gaat in een onderzoeksfunctie werken, een ander deel in het onderwijs geven - vooral in het hoger onderwijs en de gezondheidszorg - en een deel wordt data-analist.
‘We zien hoeveel indruk het maakt op studenten als ze in het laboratorium kunnen reconstrueren wat ze in al hun studieboeken gelezen hebben’, zegt Sahan. ‘Ineens beseffen ze wat ze kunnen en weten, en wat ze er na hun studie mee kunnen doen in de samenleving. We zien de lichtjes aanspringen in hun hoofd en de glinstering in hun ogen als ze bij het eerste onderzoek in het lab hun medestudenten aan een EEG-onderzoek onderwerpen. Ineens komt de theorie tot leven. Hetzelfde zien we als we met de studenten op bezoek zijn in de snijzaal van het Erasmus MC waar onze studenten een brein, hersenen dus, zien en voelen. Dat zo’n klein stukje weefsel zoveel functies heeft, dat er zoveel informatie zit opgeslagen, dat vinden ze indrukwekkend.’
Erasmus Behavourial Lab
Sahan: ‘Veel van ons onderzoek doen we in een laboratorium. Bij Erasmus School of Social and Behavioural Sciences (ESSB) is een fantastisch uitgerust laboratorium, het Erasmus Behavourial Lab (EBL). Daar is alles aanwezig om bijvoorbeeld EEG-, VR- of eye-trackingonderzoek te doen.’
Een belangrijk onderzoek is eye-tracking. ‘We onderzoeken hoe oogbewegingen en aandacht samenhangen’, legt Sahan uit. ‘Als een proefpersoon een plaatje van een fiets bekijkt, blijkt dat de ogen een patroon volgen. Hij kijkt bijvoorbeeld eerst naar het stuur, dan naar de wielen, dan naar het zadel en de trappers. Haal je de afbeelding weg en vraag je de proefpersoon na een paar minuten om weer aan de fiets te denken, dan volgen de ogen automatisch weer dat patroon. In gedachten gaat de aandacht dus weer eerst naar het stuur, dan naar de wielen en tot slot naar het zadel en de trappers. Dat is fascinerend! Door de oogbewegingen te volgen kun je dus zien wat iemand denkt. We weten dan ook dat als iemand niet hetzelfde patroon maakt, dat er dan iets mis is.’
Fundamenteel onderzoek
Sahan: ‘Ik doe fundamenteel onderzoek. Ik vind het namelijk belangrijk dat mijn onderzoek innovatief is, dat ik vragen kan beantwoorden die eerder niet beantwoord konden worden. Daarom voel ik mij zo thuis bij de cognitieve neurowetenschappen: kennis uit verschillende disciplines, zoals de natuurkunde, wordt toegevoegd aan de relatief jonge kennis van de psychologie. Door die samenwerking kunnen we iets abstracts als ‘denken’ verklaren. Want de hippocampus is een concreet onderdeel van de hersenen en dankzij de moderne onderzoekstechnieken kunnen we concreet onderzoek doen. Bij de neurocognitieve wetenschappen komen wetenschap en filosofie samen.’ Mooier kan niet, vindt hij.
Voor iedereen beschikbaar
De resultaten van zijn onderzoek publiceert Sahan op Open Sciences Framework. Andere onderzoekers gebruiken zijn resultaten voor een toegepast onderzoek, bijvoorbeeld onderzoek naar dementie, dyscalculie en dyslexie. ‘Zo maak ik impact’, zegt hij. ‘Zelf maak ik ook gebruik van de creatieve en intelligente ideeën van andere. Bij zijn onderzoek wordt Sahan geïnspireerd door studenten. ‘De energie van studenten is onuitputtelijk. Vanuit nieuwsgierigheid stellen ze vragen die simpel lijken, maar toch complex blijken. Zo bouwen we met elkaar aan meer kennis.’
- Meer informatie
Dit interview maakt onderdeel uit van Spark. Met deze interviews willen we aandacht geven aan de positieve impact die het onderwijs en onderzoek van de facuteit hebben op de samenleving. De verhalen in Spark geven een inkijkje in waar ESSB-studenten, alumni, medewerkers en onderzoekers warm van worden.
Contact: Britt. van Sloun, communicatie en redactie ESSB, vansloun@essb.eur.nl
- Gerelateerde opleiding