Socioloog dr. Kjell Noordzij concludeert dat veel praktisch geschoolden een culturele afstand ervaren tot politici en zich keren tegen de lage waardering die zij ervaren in de politiek. Op 8 november 2024 ontving Noordzij de Erasmus Research Prize 2024 voor zijn uitmuntende onderzoeksprestaties. Volgens de jury is zijn onderzoek van buitengewoon hoog niveau en maatschappelijk zeer relevant.
Noordzij is opgegroeid in de Hoeksche Waard waar hij nog steeds woont. Hij studeerde als eerste van zijn familie aan de universiteit. “Ik ben niet iemand die enkel binnen de bubbel van de universiteit wil leven.” Noordzij is altijd al geïnteresseerd geweest in het begrijpen van de perspectieven van verschillende groepen mensen. Als cultuursocioloog wil hij begrijpen hoe mensen naar de wereld om hen heen kijken en wat mensen drijft in wat ze doen. In zijn onderzoek naar de sociale aspecten van de democratie kijkt hij bijvoorbeeld naar de rol van politieke vertegenwoordiging in politiek vertrouwen, hoe statusverschillen politieke conflicten vormen, en de afstand die veel praktisch geschoolde burgers ervaren tot de levensstijl van politici.
Politieke onvrede hangt samen met opleidingsniveau
In veel van zijn onderzoek richt hij zich op de rol van opleidingsniveau in politieke onvrede. “Vaak wordt gesteld dat de onvrede van praktisch geschoolden kan worden begrepen doordat zij minder kennis hebben van politiek. Of dat ze een zwakkere economische positie hebben en daarom, bijvoorbeeld, op populistische partijen stemmen.” Met zijn onderzoek toont Noordzij aan dat deze verklaringen slechts gedeeltelijk de politieke onvrede van veel praktisch geschoolden kunnen verklaren. De socioloog sprak met veel praktisch geschoolden. Met hen voerde hij in focusgroepen lange gesprekken over politiek. Op basis hiervan werkte hij een vragenlijst uit met stellingen als ‘politici leven heel andere levens dan mensen zoals ik’ of ‘politici kijken neer op mensen zoals ik’. Praktisch geschoolden waren het vaker eens met deze stellingen dan theoretisch geschoolden.
Diplomademocratie
Zo’n 65 procent van de Nederlanders is praktisch geschoold, maar ruim 90 procent van de Tweede Kamerleden is hbo- of wo-opgeleid. Dit wordt ook wel de diplomademocratie genoemd. Opleiding hangt sterk samen met de levensstijl die je hebt. “Beide groepen hebben andere vrienden, andere voorkeuren en andere hobby’s. Als gevolg van de diplomademocratie zien praktisch geschoolden weinig mensen zoals zijzelf in de politiek. Zij herkennen zich slecht in veel politici.” Noordzij legt uit dat dit een belangrijke verklaring is voor de politieke onvrede onder veel praktisch geschoolden. “Ze voelen zich niet alleen minder gehoord in de politiek, maar ook minder gezien.”
Gezien en gewaardeerd
Ook de communicatiestijl van politici draagt bij aan deze ervaren afstand. Volgens veel praktisch geschoolden zijn politici niet direct in hun taalgebruik, “ze draaien vaak om de hete brij heen”, hoort Noordzij regelmatig van de praktisch geschoolden die hij sprak. “Dit gaat gepaard met een gevoel politici iets achterhouden, waardoor zij twijfelen aan de integriteit van politici.” Verder blijkt uit het onderzoek dat veel praktisch geschoolden het gevoel hebben dat op hen neer wordt gekeken. “Ze voelen zich minder serieus genomen in de politiek doordat zij een andere levensstijl hebben dan het gros van de politici die theoretisch opgeleid zijn.” De gevolgen hiervan kunnen zijn dat praktisch geschoolden de politiek wantrouwen, op populistische partijen stemmen of de politiek zelfs helemaal de rug toekeren.
Politieke onvrede verkleinen
Noordzij toont met zijn onderzoek aan dat ervaren culturele afstand een belangrijke verklaring is voor de opleidingskloof in politieke onvrede. Het is moeilijk om deze kloof te dichten, “want tekenen van de diplomademocratie zijn al sinds de jaren vijftig zichtbaar en de levensstijlverschillen tussen veel politici en praktisch geschoolden zijn diepgeworteld en doorvoeld.” Toch is het dichten van de opleidingskloof niet onmogelijk. Een van de belangrijkste acties die politieke partijen kunnen ondernemen zijn meer praktisch geschoolde mensen op hun kieslijst zetten, zodat zij zich gerepresenteerd zien. Verder wijst Noordzij ook op een maatschappelijke taak. Mensen kunnen zich meer verdiepen in de perspectieven en ervaringen van andere mensen. “Praktisch geschoolden voelen zich niet alleen miskend in de politiek, maar onderzoek laat ook zien dat zij een lage status ervaren in de samenleving.”
Vervolgonderzoek
Het onderzoek van Noordzij laat zien dat praktisch geschoolden ervaren dat hun levensstijl een lagere status geniet in de politiek en dat dit samenhangt met hun politieke onvrede. Recent ontving Noordzij een Rubicon-beurs waarmee hij zal onderzoeken op welke andere manieren verschillende groepen burgers zich miskend voelen in de politiek. Daarin zal hij specifiek onderzoeken welke rol stigmatisering van politieke houdingen speelt in de politieke onvrede van burgers en hoe zij daarmee omgaan. Trekken burgers die zich gestigmatiseerd voelen in de politiek zich terug uit het politieke debat, of spreken zij zich uit tegen hun ervaren stigmatisering? Noordzij zal deze vraag beantwoorden aan de Universiteit van Stockholm, samen met politiek socioloog prof.dr. Jens Rydgren.
Making positive societal impact
De jury was zeer onder indruk van het onderzoeksniveau van Kjell Noordzij op zowel academisch vlak als binnen maatschappelijke relevantie. Verder waardeert de jury de interdisciplinaire aanpak van het onderzoek. Noordzij heeft in zijn – net startende – academische carrière al veel gepubliceerd en draagt hiermee bij aan het academische- en maatschappelijke debat over een breed scala van politieke onderwerpen in het hart van hedendaagse liberalistische democratieën. Noordzij’s onderzoek draagt bij aan de academische gemeenschap van Erasmus Universiteit Rotterdam, onder andere omdat hij langdurig samenwerkt met collega’s aan andere faculteiten, zoals ESHCC en Erasmus MC.
- Onderzoeker
- Meer informatie
De Research Prize van Erasmus Universiteit Rotterdam wordt toegekend aan een veelbelovende onderzoeker die in de afgelopen drie jaar is gepromoveerd, of aan een onderzoeksgroep die uitzonderlijk onderzoek heeft verricht aan onze universiteit.
Voor verzoeken van media kunt u contact opnemen met: Marjolein Kooistra, communicatie ESSB, kooistra@essb.eur.nl | 06 83676038
- Gerelateerde content
- Gerelateerde links
- Lees meer over de Research Prize
