Black Mirror, 1984, Dune - het zijn voorbeelden van sciencefiction (scifi) verhalen die een grimmige toekomst laten zien. Robots nemen de macht over, of de wereld gaat ten onder. Niet bepaald gunstige scenario’s wanneer je aan de toekomst denkt. Toch kan sciencefiction volgens historicus Etienne Augé erg nuttig zijn: “Het helpt om het heden te begrijpen.”
Waar gaat sciencefiction eigenlijk over?
Sciencefiction gaat in de eerste plaats niet altijd over wetenschap, legt Etienne uit in een video van de Universiteit van Nederland. Ook voorspelt sciencefiction de toekomst niet. In zijn korte geschiedenis heeft scifi het vaker fout dan goed gehad als het gaat om mogelijke toekomsten. “Ik noem het daarom graag het ‘wat-als-genre’”, legt hij uit.
Toch heeft sciencefiction een krachtigere functie: het kan uitvinden. “Als je je iets kan voorstellen is het misschien ook mogelijk het te laten gebeuren.” Verder heeft scifi het vermogen gebeurtenissen te voorkomen. Door ons te waarschuwen voor mogelijke gevaren die op de loer liggen in onze toekomst.
Sciencefiction als een tool om de wereld te begrijpen
De historicus is fan van scifi-auteur Philip K. Dick. “Zijn vermogen om alternatieve realiteiten en nachtmerries te bespreken is een van zijn grootste krachten.” Een voorbeeld van een concept van Dick dat je vaak in films terugziet is ‘dysrecognition’. Dit het idee om voorbij de realiteit te gaan waarin we leven om te begrijpen welke elementen gefabriceerd zijn.
Films als The Truman Show en de Matrix gebruiken dysrecognition als een idee dat de wereld die we waarnemen niet de echte wereld is. “Dysrecognition helpt ons te begrijpen dat andere werelden mogelijk zijn. Als je nadenkt over de wereld waarin we leven en deze bevraagt, begrijp je misschien dat er een alternatief zou kunnen zijn.” Toch moeten we volgens de historicus hiermee wel oppassen dat je niet in de valkuilen valt van complottheorieën die beweren dat machtige organisaties de wereld beheersen en ons manipuleren. “Dysrecognition gaat om kritisch zijn. Niet om het omarmen van comfortabele sprookjes”, benadrukt hij.
Sciencefiction als toekomstvoorspeller
Op die manier is sciencefiction een fantastische tool voor het heden, maar ook voor de toekomst, vindt Etienne. “Het heeft het vermogen om uit te vinden en te voorkomen. Veel organisaties in de wereld gebruiken sciencefiction om te proberen de toekomst te begrijpen. Of nog beter, om het te ontwerpen.” Toekomstonderzoek is zo’n voorbeeld van hoe sciencefiction gecombineerd kan worden met een methodologie om over de toekomst na te denken.
Kan sciencefiction ons behoeden voor een apocalyps? “Sciencefiction is geen toverstaf, maar het kan de mensheid wel enorm helpen wanneer de wereld verloren lijkt.”
- Onderzoeker
- Gerelateerde content
