'Open science versnelt innovatie en komt iedereen in de samenleving ten goede'

Open science zijn principes en instrumenten met als doel onderzoeksinformatie openbaar beschikbaar te stellen en de deelname aan wetenschappelijke onderzoek door de gehele maatschappij te vergroten. Een goed voorbeeld is het 'We Spark the World'-collectief van neurowetenschappers Lysanne te Brinke en Fabienne van Rossenberg, dat uitdagingen over dankbaarheid ontwikkelt voor jongeren, zowel online als fysiek.

Binnen onze universiteit waren al verschillende mensen bezig met open science. Zij werden bij elkaar gebracht in de Open Science Community Rotterdam (OSCR), opgericht door Dr. Antonio Schettino in 2019. De eerste community begon bij de Universiteit Utrecht. Het idee werd overgenomen in Rotterdam en andere universiteiten in Nederland, en breidt zich nu wereldwijd uit. Antonio: "We verwelkomen iedereen die meer wil weten over open science, en ook degenen die er kritiek op hebben."

Gesloten wetenschap?

Op de vraag wat 'gesloten wetenschap' is, antwoordt hij: "Een makkelijk voorbeeld zijn publicaties. Heel vaak wordt onderzoek gedaan dat gefinancierd wordt door o.a. belastinggeld. Over de resultaten wordt een paper geschreven, dat wordt opgestuurd naar een tijdschrift en, als het goed genoeg is, gepubliceerd. Maar het verschijnt dan achter een paywall en gewone burgers hebben er geen toegang toe, terwijl ze er uiteindelijk toch voor betaald hebben."

Onderzoek opbouwen met de gegevens van een ander

"Iets vergelijkbaars is er aan de hand met data. In onderzoek worden veel waardevolle datasets gecreëerd. Soms kunnen die niet gedeeld worden vanwege privacy. Maar vaak kunnen gegevens geanonimiseerd worden, waarna ze met anderen gedeeld kunnen worden. Dit is zeer nuttig omdat anderen er hun onderzoek op kunnen baseren zonder een hele reeks extra gegevens te moeten verzamelen. Bovendien kunnen anderen de resultaten van het oorspronkelijke onderzoek verifiëren", zegt Antonio. Een andere optie is het creëren van synthetische gegevens, die vergelijkbaar zijn met echte gegevens maar dan gegenereerd door een computer. Datawetenschapper Dominique van Deursen deed dit met de Student Data Simulation Dataset.

Eenzame supersterwetenschappers bestaan niet

Er zijn verschillende redenen om deze praktijken te veranderen. "Het verantwoord delen van onderzoeksinformatie versnelt innovatie en daar profiteert iedereen in de samenleving van. Een ander belangrijk aspect is het vergroten van de zichtbaarheid en erkenning van teamwetenschap. Hiermee voorkom je dat slechts een klein aantal individuen alle eer en financiering krijgen. We moeten het idee van de ‘eenzame supersterwetenschapper’ loslaten, want niemand werkt alleen."

Erkenning en beloningen

Open science hangt ook samen met ‘Erkennen en waarderen’, dat minder nadruk legt op kwantitatieve indicatoren (zoals het aantal publicaties) en meer aandacht heeft voor prestaties op andere kerngebieden zoals onderwijs, maatschappelijke impact, leiderschap en, in het geval van Universitair Medisch Centra, ook patiëntenzorg. Antonio: "Open science zou ook een oplossing kunnen zijn voor de braindrain van jonge wetenschappers die de academische wereld verlaten vanwege de giftige 'publish or perish'-cultuur."

Bottom-up hervorming en opleiding

Hoe kan OSCR bijdragen aan de overgang naar open science? "De gemeenschap kan een bottom-up beweging creëren van onderzoekers en ondersteunend personeel die hogere normen voor onderzoek verwachten en aandringen op beleidshervormingen binnen de universiteit. Maar dat is niet genoeg, we hebben een goede infrastructuur nodig die open en duurzaam is. We moeten bijvoorbeeld voorkomen dat we uitsluitend bouwen op betaalde wetenschappelijke infrastructuur."

OSCR richt zich ook op het opleiden van onderzoekers, medewerkers en studenten door het organiseren van presentaties, workshops en journal clubs. Daarnaast ontwikkelt een team bestaande uit ERIM- en ERS-medewerkers momenteel een Massive Online Open Course (MOOC) over open science, die binnenkort op Coursera wordt gelanceerd. "We zullen ook modules toevoegen voor ondersteunend personeel, want het is belangrijk dat een data steward of een juridisch adviseur weet wat open science is." Ook is er een whitepaper in voorbereiding waarin wordt beschreven wat open science betekent aan onze universiteit, in het kader van het programma Open and Responsible Science Strategy. Tot slot zullen in november drie prijzen worden uitgereikt aan projecten die werken volgens open science.

De samenleving profiteert van wetenschap

Uiteindelijk gaat het erom dat de samenleving als geheel profiteert van academisch onderzoek. Volgens Antonio kan open science, naast het versnellen van innovatie, ook bijdragen aan de verbinding en de waarde voor de samenleving van die onderzoeksonderwerpen die anders moeilijk te relateren zijn. Neem bijvoorbeeld het historisch onderzoek van Alex van Stipriaan over het slavernijverleden van Rotterdam, dat uiteindelijk leidde tot excuses van burgemeester Aboutaleb. "Het is belangrijk dat universiteiten onthouden dat ze op verschillende niveaus iets terug moeten doen voor de samenleving."