Besluitvorming genetische gemodificeerde gewassen in impasse door gebrek aan politieke daadkracht

Wetenschap is inherent aan een zekere mate van onzekerheid volgens Mampuys. “Honderd procent veiligheid of nul procent risico bestaan niet. De beslissing of een technologie ‘veilig genoeg’ is betreft daarom uiteindelijk een politiek besluit”, zo stelt ze. Dat het ook anders kan blijkt wel uit de vergelijking met coronavaccins. Waar de ontwikkeling van die vaccins (die ook gebaseerd zijn op genetisch modificeerde organismen) in een recordtempo verliep en de regelgeving voor milieuveiligheid zelfs werd versoepeld, kenmerkt de besluitvorming over genetisch gemodificeerde (gg-)gewassen zich al decennialang door impasse. Mampuys: “Een stemmingsronde met de lidstaten resulteert systematisch in ‘geen mening’ en de Europese Commissie is terughoudend om een besluit voor hen te nemen over een controversieel issue.”

Illusie van een werkende regelgeving

 De huidige situatie biedt ‘een illusie’ van een werkend systeem. Volgens de promovendus wordt de werkelijke discussie over gg-gewassen niet gevoerd, maar is de Europese Commissie om strategische redenen terughoudend om stelling te nemen. “Dat is te rechtvaardigen vanuit het perspectief van interne en externe verantwoording naar de lidstaten en niet-Europese landen, maar niet richting voor- en tegenstanders.” De besluitvormingsprocedure biedt geen ruimte voor politieke discussie en lijkt ogenschijnlijk alleen op veiligheid gericht. Het enige dat lidstaten kunnen doen om hun onvrede te uiten is het frustreren van de besluitvorming, bijvoorbeeld door zich te onthouden van stemming. Omdat alleen veiligheidsargumenten als legitiem worden beschouwd, loopt de discussie hierover systematisch uit de hand waarbij men het niet eens kan worden over de risico’s en er uiteindelijk met modder wordt gegooid door zowel voor- als tegenstanders.

Voor haar onderzoek analyseerde Mampuys de voordelen en beperkingen van het gebruik van strategieën gericht op meer wetenschappelijk onderzoek, maatschappelijke consensus en betere regelgeving om de besluitvorming over gg-gewassen te verbeteren. Voor haar studie bracht ze verschillende vakgebieden samen, waaronder sociologie, politieke wetenschappen, rechtsfilosofie en science & technology studies (STS). Hiermee bracht ze in kaart waarom er een impasse is in de besluitvorming over markttoelatingen van gg-gewassen in Europa en hoe deze kan worden geadresseerd.

Discussie heeft lang genoeg geduurd

De discussie loopt al sinds eind jaren negentig en valt in herhaling, ziet de promovendus, bijvoorbeeld omdat er weer naar meer onderzoek wordt gevraagd of omdat opnieuw de publieke opinie moet worden gepeild. En elke keer leiden deze aanvullende onderzoeken niet tot besluitvorming. Een teken voor de promovendus dat de discussie lang genoeg heeft geduurd. “Politieke besluitvorming heeft juist een specifieke rol in het nemen van besluiten ondanks wetenschappelijke onzekerheden en de aanwezigheid van fundamenteel verschillende standpunten. Bij andere controversiële onderwerpen, zoals het gebruik van bestrijdingsmiddelen of 5G worden ook knopen doorgehakt. Hierbij lijken urgentie en politieke belangen doorslaggevende factoren, die bij gg-gewassen vooralsnog ontbreken.”

Ruth Mampuys studeerde eerder biochemie en wetenschapsfilosofie. Daarna werkte ze geruime tijd voor de Commissie Genetische Modificatie (COGEM). Op 28 januari verdedigt ze haar proefschrift ‘The Deadlock in European GM crop Authorisations as a Wicked Problem by Design; A need for Repoliticisation of the Decision-making Process’ bij de Erasmus School of Law.

Dr Kelder en Co

Op zaterdag 30 januari lichtte de promovendus haar proefschrift toe op Radio 1 bij Dr. Kelder en Co. Beluister het hele item hier.