In deze tijd, waarin we overspoeld worden door echte of vermeende crisissen, koos de organisatie van de Maand van de Geschiedenis voor het fijngevoelige thema ‘Wat een ramp!’. Een dankbaar onderwerp, want de geschiedenis lijkt soms een aaneenrijging van onheil en grote ongelukken, al dan niet door menselijk gedrag veroorzaakt.
Een natuurramp, waar de mens niet de directe of indirecte oorzaak van was, maar wel de enorme gevolgen van ondervond, was de uitbarsting van de Krakatau in 1883. Op 27 augustus van dat jaar, even na middernacht, barstte de vulkaan tussen Java en Sumatra uit. Dat ging met zoveel kracht en geweld gepaard, dat de berg instortte, waardoor een ongekend heftige tsunami ontstond, die met golven tot wel dertig (!) meter hoog hele dorpen en steden op de eilanden wegvaagde. Een tot vijftig kilometer hoge aswolk dompelde de omgeving in diepe duisternis. Er kwam zo’n grote hoeveelheid stof in de atmosfeer terecht, dat de temperatuur in 1884 wereldwijd met 1,2 graden Celsius daalde. Naar schatting kwamen er meer dan 36.000 mensen om het leven.
De uitbarsting leverde de wetenschap een schat aan informatie op. Een van de chroniqueurs en onderzoekers was de Nederlandse mijningenieur Rogier Verbeek (1845-1926), die in opdracht van de Nederlandse regering twee maanden na de uitbarsting door het gebied trok en een uitgebreid verslag maakte. Hij sprak later van ‘de interessantste eruptie die het menselijk ras tot op heden heeft aanschouwd’.
Zijn verslag ging vergezeld van een groot formaat album met 25 kleurenafbeeldingen, chromolithografieën waarop de situatie na de uitbarsting is vastgelegd. Het zijn verstilde, fraai gestileerde zeegezichten en landschappen in zachte kleuren. Het geweld van de eruptie is verleden tijd en je moet al een kenner zijn om de gevolgen ervan op de platen te kunnen interpreteren. Indrukwekkend is de grote tekening met blik op de hoofdkrater, die bij de uitbarsting doormidden is gescheurd en waarvan een helft onder water is verdwenen. Helaas wordt niet vermeld wie de tekeningen heeft gemaakt, misschien Verbeek zelf?
R.D.M. Verbeek, Krakatau : album bevattende 25 teekeningen in kleuren van de verwoeste gedeelten van Straat Soenda, genomen twee maanden na de uitbarsting van Krakatau, Brussel (Nationaal Aardrijkskundig Instituut)[ca. 1885]. RLK M 8 C 1