Bij de voorbereiding van een presentatie voor de Historicidagen eind augustus stuitte ik op een bijzonder boek uit de bibliotheek van de familie Van Rijckevorsel, die in het Leeskabinet wordt bewaard. Het is een groot formaat boek, waarin 43 kleurenlitho’s zijn gebundeld, die, met korte toelichtingen, verschillende ‘typen’ uit de Indische samenleving uitbeelden. Het is bij uitstek een boek uit de koloniale periode, door en voor Nederlanders gemaakt. Het past in de bibliotheek van Van Rijckevorsel, waarin een groot aantal westerse uitgaven zijn opgenomen met betrekking tot Nederlands-Indië. Het boek bevat het eigendomsstempel van Huibert van Rijckevorsel, die actief was in de koloniale handel wereldwijd.
De tekeningen zijn gemaakt door Auguste van Pers (1815-1871), een Belgisch-Nederlandse kunstenaar, die tussen 1847 en 1870 in dienst was van het gouvernement in Nederlands-Indië. Van Pers probeerde de verschillende etnische groepen en de verscheidenheid aan beroepen en maatschappelijke posities in prent weer te geven. Hij deed dat in een realistische stijl, in voorstellingen die zeer gedetailleerd zijn uitgewerkt. Kleding, voorwerpen en omgeving komen overtuigend over, terwijl zijn tekenstijl een heel eigen, herkenbaar karakter heeft.
Het boek, met de titel Nederlandsch Oost-Indische typen, is een bundeling van een deel van oorspronkelijk tussen 1853 en 1862 in losse edities verspreide uitgaven. Een complete set daarvan (samen 56 litho’s) is uiterst zeldzaam. Maar ook van onze editie, die in 1856 door de drukker C.W. Mieling uit Den Haag op de markt werd gebracht, bevinden zich maar enkele exemplaren in Nederlandse bibliotheken.
De uitgave past in een negentiende-eeuwse traditie, om (nationale) typen en beroepen te beschrijven en uit te beelden (zie hiervoor het informatieve artikel door René Wezel op dbnl.org). In veel West-Europese landen verschenen dergelijke encyclopedisch opgezette typenuitgaven. De uitgave van Van Pers was, ook gezien de aard van de toelichtende teksten in het Nederlands en Frans, duidelijk bedoeld om de Nederlander te informeren over leven en cultuur van de overzeese kolonie. Een jaar eerder verscheen overigens een vergelijkbare, maar veel minder luxueus uitgevoerde uitgave Java, tooneelen uit het leven, karakterschetsen en kleederdragten van Java’s bewoners, met kleurenlitho’s door Ernest Hardouin (Den Haag 1855). Ook van dit boek is een exemplaar aanwezig in de Van Rijckevorsel-collectie van het Leeskabinet.