Tot en met 5 februari is in het Nederlands Fotomuseum nog de tentoonstelling over Johan van der Keuken (1938-2001) te zien. Van der Keuken was fotograaf en filmer, wiens fotografisch archief door het Fotomuseum wordt beheerd. Zijn foto’s en films zitten altijd dicht op de actualiteit en getuigen van een groot sociaal gevoel.
Hij debuteerde in 1955 met het fotoboekje Wij zijn 17, waarin hij zijn klasgenoten – hij zat nog op de middelbare school – portretteerde. Simon Carmiggelt schreef de inleiding. Van der Keuken fotografeerde zijn leeftijdgenoten starend uit het raam, een pijp of sigaret rokend, een boek lezend, met een wijnfles op de achtergrond. Het zijn onzeker ogende jongeren, je hoort de jazz op de achtergrond en de Parijse existentialisten zijn niet ver weg. In dezelfde tijd zal Ed van der Elsken vergelijkbare foto’s maken.
Het boekje veroorzaakte nogal wat deining, want een dergelijk beeld van de jeugd was nieuw. Was dit nou de nieuwe generatie? Waar waren de stoere jonge Hollanders die zelfverzekerd aan de toekomst zouden gaan bouwen? Nou, die kwamen er ook, want als reactie op Wij zijn 17, publiceerde de fotograaf Louis Drent een jaar later Wij zijn ook zeventien.
Hier zien we lachende jongeren, die driftig aan ’t studeren of sporten zijn, met een duidelijk positieve houding met elkaar converseren, werkend aan een mooie toekomst. Bij Drent geen onzekere, dromerige types zoals bij Johan van der Keuken.
Het boekje van Drent oogt echter wat plichtmatig en een beetje saai. Uit de tentoonstelling in het Fotomuseum blijkt waarom het boekje van Van der Keuken veel spannender is: hier geen foto’s willekeurig op opeenvolgende pagina’s, maar een zeer doordachte compositie, waarvoor hij verschillende modellen maakte, zogenaamde maquettes. Hij varieert met formaat, plaatsing op de pagina’s, volgorde. En de foto’s zelf zijn van hoge artistieke kwaliteit. Nog altijd is het een genot het boekje door te bladeren.
Het Leeskabinet heeft beide boeken in de collectie. Van Wij zijn 17, waarvan het origineel zeldzaam en heel kwetsbaar is, werd in 2005 een herdruk gemaakt, die we kunnen uitlenen. Kijk dan ook meteen naar de zeer fraaie catalogus bij de tentoonstelling (Johan van der Keuken: de kunst waarvan ik het meest houd, samengesteld door Frits Gierstberg).