Klimaatverandering betekent het einde van het type waterbeheer dat Nederland wereldberoemd heeft gemaakt. Dat is een rode draad in het promotie-onderzoek van Tom van de Voorn (Erasmus Universiteit Rotterdam & TU Delft). De grote toename in weer- en klimaatextremen dwingt ons over te stappen van een stapsgewijze, reactieve aanpak naar een transformatieve, toekomstgerichte aanpak. Hij is op 23 oktober 2023 gepromoveerd bij de Erasmus Universiteit Rotterdam.
De komende decennia zullen meer frequente en intensere extreme weersomstandigheden brengen, zoals overstromingen en droogtes. Deze gevolgen van klimaatverandering manifesteren zich in veel delen van de wereld, met name in kust- en deltagebieden zoals Nederland.
In de afgelopen twee decennia is adaptief waterbeheer leidend geweest in de Nederlandse respons op klimaatverandering. Deze aanpak gebruikt stapsgewijze aanpassingen om de veerkracht van mens en natuur te vergroten en reageert op omstandigheden.
In het promotie-onderzoek ‘Backcasting for transformative water management’ van Tom van der Voorn, komt naar voren dat adaptatief waterbeheer ontoereikend of contraproductief is bij extremere weersomstandigheden. De overstroming in de Provincie Limburg in de zomer van 2022 laat zien dat extra maatregelen nodig zijn om in de toekomst beter voorbereid te zijn op extremere neerslag en bijbehorende overstromingen.
Ook het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) signaleert dat een andere manier van organiseren noodzakelijk is om schade te beperken en slachtoffers te voorkomen. Het NIPV adviseert dat er meer aandacht moet komen voor de rollen en taken in de crisisorganisatie van Rijkswaterstaat en in de samenwerking met partners.
Waterbeheerstrategieën moeten meer transformatief worden om het welzijn van de samenleving op de lange termijn te behouden, zegt dit nieuwe promotie-onderzoek. Dat wil zeggen, zich meer richten op de hoofdoorzaken van kwetsbaarheid ten gevolge van de klimaatcrisis door bij te dragen aan systeemverandering weg van onduurzame en ongewenste toekomsten.
“Het huidige adaptief waterbeheer is een eerste stap in de omgang met klimaatverandering, maar is onvoldoende om de samenleving in het algemeen, en kwetsbare bevolkingsgroepen in het bijzonder, te beschermen tegen toekomstig natuurgeweld,” aldus onderzoeker Tom van der Voorn.
“Nu passen we ons watersysteem stukje bij beetje op een steeds extremer klimaat totdat de rek er uit is. Beter start Nederland bij wat wenselijk is in de toekomst om vervolgens terug te redeneren welke opvattingen, regels en infrastructuur op de schop moeten om dat mogelijk te maken.”
Een van de manieren om tot transformatief waterbeheer te komen die werd onderzocht door van der Voorn is ‘backcasting’ (ook wel Backcasting Adaptive Management, BCAM). Backcasting is een methode om zowel wenselijke toekomsten voor waterbeheer als mogelijke paden naar deze toekomsten te ontwikkelen. Het voorziet in de behoefte om fundamentele veranderingen op incrementele wijze te realiseren. Deze methode werd o.a. toegepast in de Zuid-Afrikaanse kustregio Breede-Overberg, waar tussen 2009 en 2010 samen met inwoners en belanghebbenden een beheerstrategie voor het stroomgebied is ontwikkeld. Zo’n strategie is een opmaat naar transformatief waterbeheer.
Tom van der Voorn doet onderzoek klimaatverandering en -adaptatie bij DRIFT, The Dutch Research Institute for Transitions, een sociale onderneming onder de koepel van Erasmus Universiteit Rotterdam. Dit onderzoek werd mede mogelijk gemaakt European Commission onder grant agreement 511179 - NEWATER .
In de media
Proefschrift Tom van der Voorn
- Meer informatie
Marjolein Kooistra, communicatie ESSB | 06 83676038 | kooistra@essb.nl