Onderzoek reputatie toezichthouders krijgt NWA subsidie

Toezichthouders komen steeds meer onder het vergrootglas te staan. Berustte hun positie vroeger vooral op hun deskundigheid en de wettelijke regels op basis waarvan ze hun controles uitvoerden, tegenwoordig moeten ze steeds meer werken in een mediagestuurde en pluriforme netwerk-samenleving. En moeten ze hun maatschappelijke waarde bewijzen.

Zo hebben toezichthouders bijvoorbeeld steeds meer concurrentie van allerlei internetsites in het beoordelen van producten of diensten gekregen. Oordelen over restaurants worden bijvoorbeeld niet alleen meer door de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) gegeven maar ook door allerlei websites. Deze ontwikkeling zorgt ervoor dat de maatschappelijke positie en legitimiteit van toezichthouders niet meer zo vanzelfsprekend is als in het verleden het geval was. Hierdoor verlegt de aandacht zich van wet- en regelgeving naar het waarborgen van publieke belangen en bijdragen aan maatschappelijke meerwaarde.

Gezag toezichthouder essentieel

Het gezag van toezichthouder is essentieel voor de aanvaarden van beslissingen door onder toezichtstaande instanties en burgers. Toezichthouders ontlenen hun gezag zoals gezegd vooral aan hun deskundigheid. Maar hun reputatie wordt in steeds sterkere mate bepaald door hun prestaties, de manier waarop ze in de media worden neergezet, en de manier waarop ze hun toezicht uitvoeren (de procedures). Zo is de neiging van media om vooral sensationele en kritische berichten te plaatsen.  De Fipronil case, waar het ontsmettingsmiddel Fipronil in eieren belandde, laat zien hoe sterk het toezicht in de media-aandacht gedramatiseerd wordt maar ook hoe polariserend ingrepen van de toezichthouder kunnen uitwerken, bijvoorbeeld tot lange rechtszaken aan toe.

In het onderzoeksproject wordt onderzocht hoe inspecties hun reputatie kunnen baseren op effectiviteit, empathie en rechtvaardigheid naast deskundigheid. Centrale vragen daarbij zijn, wat is het effect van reputatie van toezichthouders op handhavingsgedrag?, hoe wordt reputatie, onder andere door media-aandacht, gecreëerd?, en wat doen toezichthouders om hun reputatie (en de beelden daarvan bij andere partijen) te beïnvloeden?

Erik Hans Klijn, een van EUR aanvragers: “Bij de EUR gaan we, in nauwe samenwerking met de UU, ons vooral richten op hoe media-aandacht reputaties beïnvloeden, maar ook wat de effecten zijn van reputatie van toezichtinstanties op handhavingsgedrag van onder toezicht gestelden, zoals bedrijven, burgers, enzovoort"

Over het onderzoek

Het gehonoreerde onderzoeksvoorstel De gezaghebbende reputatie van inspectiediensten in turbulente tijden is ingediend door bestuurskundigen prof. dr. Judith van Erp (hoofdaanvrager, UU), prof.dr. Erik Hans Klijn & prof. dr.  Martijn van der Steen (EUR) en dr. Stephan Grimmelikhuijsen (UU). Bij beide universiteiten worden meerdere promovendi en een postdoc aangesteld.

In het project wordt intensief samengewerkt met een aantal belangrijke toezichthouders: de Nederlandse Voedsel en Waren Authoriteit (NVWA), de Authoriteit Consument en markt (ACM), Inspectie Leefomgeving en Transport (ITL), de Staatstoezicht op de Mijnen (SODM), en de Milieudienst Rijnmond (DCMR).

Het NWA-onderzoekprogramma Vernieuwing en Toezicht is tot stand gekomen als samenwerking van de Inspectieraad, de 21 toezichthouders en de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat, Justitie en Veiligheid, Defensie, Financiën, Economische Zaken en Klimaat, Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid en Buitenlandse Zaken.