Voor mensen wiens seksuele en/of genderidentiteit niet-normatief is, als hun identiteit afwijkt van de dominante normen van cisgender heteroseksualiteit, kan het leven lastig zijn. Wat voor veel mensen de meest basiskenmerken van het leven zijn, kan voor hen reden tot angst en veel overleg zijn. Alumnus Sociologie Maaike Weitering onderzocht voor diens masterscriptie mensen die buiten, tussen of voorbij de genderbinariteit leven. Die keek naar hoe zij door middel van kleding en de manier waarop zij zich kleden navigeren tussen de belichaamde en materiële ervaring van gender. Diens onderzoek voerde die uit op zeer bijzondere, delicate en goede manier. Die heeft op 28 november voor diens scriptie de Unilever Research Prijs 2024 ontvangen.
Kleding dient als een dominante markering van wat vaak binaire gendercategorieën van man/vrouw zijn. Maaike onderzocht hoe mensen die niet in dergelijke binaire categorieën passen, dominante kledingnormen onderhandelen en kleding gebruiken om hun identiteit uit te drukken.
Dergelijke onderhandelingen, samen met de angst die hen omringt, blijven vaak buiten beeld, maar deze masterscriptie brengt ze op een zorgvuldige en theoretisch verfijnde manier aan het licht. De relevantie ervan voor het begrijpen en erkennen van de moeilijkheden – en de vreugden – van het kleden voor non-binaire of genderqueer mensen is erg groot. De maatschappij als geheel heeft behoefte aan dit soort aandacht en meeleven voor de dagelijkse worstelingen van mensen buiten de dominante categorieën.
Het gebruik van een queer-adaptatie van het garderobe-interview, waarin respondenten worden geïnterviewd in hun privéwoning, voor hun garderobe, is methodologisch gezien innovatief. Het is een goede manier om inzicht te krijgen in hun dagelijks leven en de betekenisgeving in directe relatie tot hun kleding. Daaruit kwam naar voren een verrassende maar heldere conclusie: de garderobe is een politieke ruimte. Het drukt dominante normen uit en geeft aanleiding tot manieren van omgaan met deze normen, door middel van gemeenschappelijkheid, subversiviteit of spel.
Kledingstukken leveren reacties op
Een kledingstuk waarbij dat duidelijk wordt is de jurk. De jurk gaat beide kanten op: voor sommigen voelt het restrictief, als geduwd worden in bepaalde verwachtingen - maar voor anderen voelt het bevrijdend. Ofwel omdat het afwijkt van de sociale verwachting (bijvoorbeeld in transfeminiene mensen), ofwel omdat het krachtig kan voelen om een kledingstuk dat in westerse maatschappijen doorgaans strikt vrouwelijk is alsnog te dragen. Maar dan op een manier die niet voldoet aan dit strikt vrouwelijke, zoals een jurk die alle vorm uit je lichaam haalt of juist “mannelijke” eigenschappen benadrukt zoals grote schouders. Het kan ook zijn een (trans)masculien lichaam met een heel klein roze jurkje met rafelrandjes en glitters.
Het concept ‘uniform’ is interessant omdat voor sommige mensen een “uniform” bijvoorbeeld een androgeen kledingstuk betekent. Daarmee wordt bedoeld: iets wat iedereen kan dragen, ongeacht genderidentiteit, zoals een tuinbroek. Dat kan heel veilig voelen, juist omdat dit een bepaald soort onzichtbaarheid of camouflage met zich meebrengt. Voor andere participanten betekent een “uniform” een kledingstijl die behoort tot een bepaalde groep of culturele identiteit. Dat kan leuk zijn, maar ook weer restrictief - een mens heeft immers meerdere kanten in zich, en niet alleen (e.g.) “de kunstenaar”, “de Aziatische vrouw”, etc. Wederom speelt het uniform hier weer een rol in vragen over zichtbaarheid en herkenbaarheid, maar dan op een andere manier.
Scriptiebegeleider Willem Schinkel “Als begeleider ben ik er trots op dat ik heb kunnen leren van Maaike's werk - diens theoretische finesse, methodologische scherpzinnigheid en genereuze aandacht voor de details die ertoe doen. Mijn begrip van de moeilijkheden van queer levens, en van de inventieve repertoires die genderqueer mensen ontwikkelen om daarmee om te gaan, is enorm vergroot, en daar ben ik dankbaar voor. Het helpt in mijn dagelijkse ontmoetingen met studenten en vele anderen”
Maaike Weitering | Something Off My Chest. Queer Sensibilities of Clothing, Gender, and the Body
Scriptie bij het masterprogramma Sociologie: Engaging Public Issues
Scriptiebegeleider: prof. Willem Schinkel
Die studeerde Cum Laude af met een 9,5 voor diens scriptie
Over de Unilever Research Prijs
Unilever Research Prijs 2024 beloont jonge topwetenschappers wier onderzoek een positieve bijdrage levert aan het oplossen van enkele van 's werelds meest urgente problemen. De jaarlijkse prijsuitreiking is een belangrijke gebeurtenis voor Unilever en verstevigt hun relatie met de wetenschap. Het initiatief voor de Unilever Researchprijzen gaat al terug tot 1956 en vond dit jaar voor de 68ste keer plaats.
ScriptieMaaikeWeitering_SomethingOffMyChest
- Meer informatie
Marjolein Kooistra, communicatie ESSB, 0683676038, kooistra@essb.eur.nl
