Hoe bedrijven steeds afhankelijker worden en wat ze moeten doen om weerbaar te worden

Arbeidssocioloog prof. dr. Ferry Koster doet onderzoek] naar de wisselwerking tussen technologische en sociale innovatie. In de afgelopen decennia is ons werk geflexibiliseerd en geautomatiseerd. Dankzij economische en technologische ontwikkelingen raken organisaties internationaal steeds meer met elkaar vervlochten. Met een groeiende onderlinge afhankelijkheid als gevolg.

Ever Given

Hoezeer bedrijven afhankelijk zijn van elkaar werd pijnlijk duidelijk toen het containerschip Ever Given in 2021 vast kwam te liggen in het Suezkanaal. Het had grote gevolgen voor de wereldhandel. Het beeld van dat schip, overdwars in het kanaal, illustreert wat Koster betreft welke gevolgen het heeft als de productieketen vastloopt. “De keten voor het maken van een iPhone bijvoorbeeld is door de jaren heen steeds verder opgerekt en versnipperd. Voordat de telefoon in een winkel bij jou om de hoek ligt, heeft het al zoveel bedrijven en landen gezien… Zo’n complexe productieketen is kwetsbaar. Want als er om wat voor reden ook ergens een serieuze hapering in de keten komt, loopt de gehele productieplanning in de soep.”

Vet op de botten

Onderlinge afhankelijkheid hoeft volgens Koster niet erg te zijn, mits je het als bedrijf ingecalculeerd hebt. Dat vraagt om een langetermijnvisie. En daarin moeten bedrijven vanuit betrokkenheid en vertrouwen verantwoordelijkheid nemen voor de hele keten, vindt Koster. “Dat je werk doorschuift naar een zzp’er betekent niet dat je daarmee ook je verantwoordelijkheid kunt afschuiven. Die zzp’er is ook onderdeel van jouw keten. Als je weerbaar wilt zijn dan moet je vet op de botten hebben. Zorg dus voor ruimte in de hele keten. Zorg dat je een back-up hebt als het ergens spaak loopt.”

Samenwerkingsgemeenschap

Kwetsbaarheid in systemen ontstaat doordat afhankelijkheden op een te beperkte manier worden benaderd, ziet Koster. “Die zijn vaak vooral gericht op efficiëntie en kostenreductie en daarmee niet op de lange termijn. Een bedrijf dat alleen gaat voor de korte termijn en voor zoveel mogelijk winst maken, vervreemdt zichzelf uiteindelijk van zijn eigen medewerkers. Een bedrijf met veerkracht gaat voor langdurige relaties, waarin plek is voor vertrouwen, solidariteit en onderlinge steun.” In zijn onderzoek noemt Koster dat de samenwerkingsgemeenschap. Een gemeenschap waarin efficiëntie, flexibiliteit, informele relaties en vertrouwen opbouwen een plaats heeft. “Een organisatie die op deze waarden drijft heeft het vermogen om te innoveren. Veerkracht kan een bedrijf helpen door een crisis te komen. Je weet namelijk dat je op elkaar kunt terugvallen als dat nodig is. Bovendien denk ik dat je onderaan de streep beter functioneert omdat je de sterke punten van prijs, controle én vertrouwen combineert. Diverse onderzoeken[ii] bevestigen dat, waarbij we goede voorbeelden zien uit bijvoorbeeld de auto-industrie, maar ook de farmaceutische en cosmetica-industrie.”