Het belang van duurzame co-creatie: beter (samen)leven in steden en wijken

Co-creatie

Co-creatie met bewoners is de manier waarop er in Middelland ideeën in werkelijkheid omgezet werden. Bewoners en bewonersinitiatieven kregen alle ruimte en de gemeente ondersteunde die. Van Meerkerk: ‘Het past in de trend om burgers te betrekken bij complexe publieke vraagstukken. Ze ervaren minder verbintenis met bestaande instituties, zijn steeds mondiger en organiseren zich steeds vaker zelf om initiatief te nemen. Overheden hebben hier ook belang bij. Als burgers bijvoorbeeld geen zonnepanelen op hun daken leggen of hun huizen niet willen of kunnen verduurzamen, verloopt de energietransitie langzamer.’

Wijkwerkers als verbindende grenswerkers

Wijkwerkers bleken een belangrijke schakel voor het succes van het co-creatie-experiment in Middelland. Het zijn mensen die in dienst zijn van de gemeente, maar die ook loyaal zijn aan de bewoners en partners in de wijk. Van Meerkerk: ‘Verbindende grenswerkers noemen we ze.’ Eigenlijk zijn zij de ogen en oren van de gemeente omdat zij alle perspectieven leren kennen. Van Meerkerk: ‘Door goed naar bewoners te luisteren en in te spelen op initiatieven uit de wijk werd het uitgangspunt van het programma verbreed en ging het veel meer over het verbeteren van de leefbaarheid voor bewoners. Dat klinkt misschien heel logisch, maar vanuit de gemeentelijke aanpak werd in eerste instantie ingezet op veiligheid en op vermindering van maatschappelijke opvangplekken voor drugsverslaafden en daklozen. Nu hebben bewoners en gemeente een veel breder en positiever plan gemaakt. De gemeente heeft voor de uitvoering de knip ver opengetrokken. Dat zorgde voor een betrokkenheid van bewoners die lang bleef bestaan.’

Mooie resultaten

Dit jaar loopt het programma formeel af. ‘De belangrijkste les is misschien wel dat co-creatie heel serieus genomen moet worden. En dat dit om een goede inbedding binnen de gemeentelijke organisatie vraagt. Je kunt op deze manier veel bereiken en publiek geld wordt meer waard door het eigenaarschap dat ontstaan is.’ Een van de resultaten is Huize Middelland. Dit is een Huis van de Wijk, maar dan verspreid over veertien plekken in de wijk. Dertien verschillende bewonersgroepen organiseren projecten rond educatie, sport, kunst, cultuur en groen. Bewoners kunnen op de verschillende plekken terecht met vragen, samen met andere bewoners werken aan de wijk of activiteiten organiseren. Er doen sociale ondernemers, bewoners en ondernemers uit de wijk mee. Van Meerkerk: ‘Er is bijvoorbeeld een textielbewerker die duurzaamheid belangrijk vindt. Door samenwerking met scholen in de wijk is het tegelijkertijd een project over educatie, duurzaamheid en creativiteit. Door de verbanden tussen verschillende initiatieven is er kruisbestuiving en ontstaan sterke netwerken in de wijk. We kunnen zeggen dat door het programma Mooi Mooier Middelland de netwerken sterker zijn geworden en de weerbaarheid van de wijk groter is geworden.’

Risico

‘Nu het programma bijna afgelopen is, zien we wel dat de duurzaamheid van de samenwerking tussen gemeente en bewoners onder druk staat’, zegt Van Meerkerk. Hoe bed je deze manier van samenwerken in een gemeentelijke organisatie in waar de verschillende diensten hun eigen programma’s moeten uitvoeren, met een eigen tijdsplan en budget? En hoe zorg je voor continuïteit? ‘Ambtenaren denken dat ze met veel verschillende bewoners te maken zullen krijgen, maar in de praktijk is het vaak andersom: bewoners zien juist veel ambtenaren komen en gaan.’ Daarnaast is het perspectief van alle betrokken groepen anders: ambtenaren sluiten het programma af, bewoners denken ook na over de tijd erna, namelijk de tijd dat zij er wonen. ‘Er ontstaan daardoor makkelijk uiteenlopende verwachtingen. Ons advies is dan ook om de co-creatie structureler te maken en aan de voorkant met bewoners te blijven samenwerken. Wij denken dat de verbindende grenswerkers, de ogen en oren van de gemeente, een belangrijke rol hierbij kunnen blijven spelen. Momenteel volgen we een aantal van deze personen met dagboekstudies en reflectiegesprekken en adviseren we de organisatie erachter. Met de kennis en inzichten die dat oplevert brengen we de wetenschap hierover verder en maken we impact in een buurt of wijk.’

Master Urban Governance

‘Het belang van maatschappelijke impact zie je ook terug in de master Urban Governance ’, ziet Van Meerkerk. Die gaat over de vraag welke rol steden spelen bij het vinden van antwoorden op grote maatschappelijke vraagstukken zoals klimaatverandering, armoede, inclusiviteit, gezondheid, werkloosheid, huisvesting en een rechtvaardige energietransitie.’

Steden zijn aanjagers van innovatie, omdat er veel mensen met uiteenlopende belangen, kennis en middelen op een beperkte oppervlakte wonen, waardoor problemen enerzijds eerder zichtbaar worden, maar er anderzijds vernieuwende aanpakken ontstaan. ‘Alleen met duurzaam beleid kan er een gezonde, rechtvaardige en inclusieve leefomgeving gemaakt worden waar het prettig leven is. Deze master leidt urban managers op door ze bestuurskundige kennis en competenties over stedelijk beleid aan te bieden, in combinatie met economische inzichten, stedelijke planning, sociologie en inzichten over management.’ Studenten ontwerpen hun eigen visie aan de hand van literatuur en praktijk. In het Urban Governance Lab ontwikkelen ze daarnaast een groot deel van het jaar vaardigheden zoals samenwerken, adviseren, projectmanagement en netwerkanalyse. Van Meerkerk: ‘Aan het einde van de master gaan ze in een stad een onderwerp onderzoeken én advies uitbrengen aan verantwoordelijke projectmanagers en bestuurders.’ Deze combinatie van theorie en praktijk, van literatuurstudie en het ontwikkelen van persoonlijke competenties, wordt heel hoog gewaardeerd door studenten. Zij ontwikkelen de kennis en skills om goed onderbouwd en gedragen visies te maken en die om te zetten in duurzaam beleid en effectieve strategieën. ‘Zij kunnen echt impact gaan maken.’