Forse verhoging van het sociaal minimum is nodig

Zonder extra maatregelen komen mensen die op het sociaal minimum leven de komende jaren fors geld tekort. Om dat te voorkomen adviseert de Commissie sociaal minimum in haar eerste rapport ‘Een zeker bestaan. Naar een toekomstbestendig stelsel van het sociaal minimum’ verhogingen van het minimumloon, de bijstand en eventueel ook de huurtoeslag. Om armoede bij kinderen te bestrijden moet de kinderbijslag of het kindgebonden budget stevig omhoog. Het rapport is vanmiddag aangeboden aan minister Carola Schouten voor Armoedebeleid. De commissie staat onder voorzitterschap van socioloog prof.dr. Godfried Engbersen van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

“Het onderzoek laat zien dat als er niets verandert, mensen met een laag inkomen de komende jaren tot honderden euro’s per maand tekortkomen. En dat ondanks het geld dat het kabinet al in 2022 uittrok om huishoudens te helpen”, stelt voorzitter Godfried Engbersen namens de Commissie sociaal minimum. De Commissie pleit er dan ook voor die tekorten zo snel mogelijk op te lossen.

Het sociaal minimum is het bedrag dat iemand minimaal nodig heeft om van te kunnen leven. Dat bedrag moet genoeg zijn om de kosten voor huur, water, energie en zorg te betalen, de boodschappen te doen, een mobiele telefoon en internet te hebben, de maandelijkse kosten voor zorg, gas, water en licht over te maken en om af en toe een financiële tegenslag op te vangen. Daarnaast moet het sociaal minimum toereikend zijn om in sociaal verband mee te kunnen doen.

Hoeveel huishoudens tekort gaan komen, hangt af van hun samenstelling en de woonplaats. In een realistisch scenario komen alleenstaanden en stellen zonder kinderen bijna 100 tot 200 euro per maand tekort. Een paar met een of meerdere kinderen kan te maken krijgen met een tekort van circa 200 tot bijna 500 euro per maand. Bij alleenstaande ouders met een of meerdere kinderen is het beeld wisselend, sommige huishoudens komen tekort, anderen niet.

De gevolgen van die oplopende tekorten zijn ingrijpend, zo stelt de Commissie. Het raakt mensen niet alleen financieel, maar ook mentaal. Leven met de constante stress door geldtekort gaat ten koste van de lichamelijke en mentale gezondheid van mensen én van hun eigenwaarde. Het risico op eenzaamheid neemt toe en zorgt ervoor dat het lastiger is om goed met geld om te gaan. Het wordt steeds moeilijker om zelf uit armoede te komen. Kinderen die opgroeien in armoede leven ongezonder, leren daardoor slechter en hebben minder kans op een goede toekomst.

“Dat zoveel mensen leven in armoede, kost de maatschappij ook veel”, stelt Engbersen namens de Commissie. “Mensen doen vaker een beroep op zorg, zitten in dure schuldsaneringstrajecten en kunnen daardoor onvoldoende bijdragen aan de samenleving. En dat is nog los van al die professionals in de sociale zekerheid en in het onderwijs die iets proberen te herstellen van de gevolgen van financiële bestaansonzekerheid.”

Om de tekorten bij huishoudens op korte termijn op te lossen stelt de Commissie voor om het minimumloon en de bijstand te verhogen, en eventueel ook de huurtoeslag. Daarnaast moet ook de kinderbijslag of het kindgebonden budget omhoog, in het bijzonder de bedragen voor oudere kinderen. Om tekorten op te lossen, is ongeveer 6 miljard euro nodig.

Alleen het verhogen van het besteedbaar inkomen in lijn met de nieuwe normen voor het sociaal minimum is niet voldoende, zo schrijft de Commissie. Het hele stelsel van het sociaal minimum moet voorspelbaarder en toegankelijker worden zodat huishoudens daadwerkelijk gebruik maken van de voorzieningen waar zij recht op hebben. Ook toegankelijke hulp en ondersteuning zijn belangrijk. Daarover gaat het tweede rapport van de Commissie sociaal minimum. Dat verschijnt na de zomer.

De Commissie sociaal minimum bestaat uit elf leden, allen deskundig op het gebied van de sociale zekerheid, sociaal-economische, fiscale-, juridische vraagstukken en is in juli 2022 ingesteld na een aangenomen motie van Tweede Kamerlid Omtzigt. De Commissie heeft intensief gesproken met burgers, maatschappelijke organisaties en uitvoeringsorganisaties. Dat heeft de Commissie geholpen bij het opstellen van dit rapport. De opdracht van minister Schouten was te onderzoeken wat verschillende huishoudtypen nodig hebben om rond te kunnen komen en om mee te kunnen doen aan de maatschappij, gekoppeld aan de systemen die dat mogelijk moeten maken.

Deelstudie

De rol van grenzen van doenvermogen bij rondkomen, financiele zorgen en problemen
Door prof.dr. Will Tiemeijer, bijzonder hoogleraar gedragswetenschappen en beleid, Erasmus Universiteit Rotterdam, 30 juni 2023

Persbericht met toestemming overgenomen van ministerie van Algemene Zaken