"Bevolking is voor mensen als water voor goudvissen. We zien het niet eens; we nemen gewoon aan dat het er is" zegt dr. Jennifer Holland, hoofdonderzoeker van de Global Social Challenge 'Bevolking en Samenleving'. Als socioloog en demograaf neemt ze graag de bevolking onder de loep om vragen te beantwoorden als 'Waarom trouwen er meer mensen in de VS dan in Zweden? 'Kun je oorlog voorspellen aan de hand van een bevolkingsleeftijd en werkgelegenheid? ' ’Moeten we bang zijn voor bevolkingsgroei of -krimp?’. Met de pijler 'Bevolking en Samenleving' wil ze studenten, collega-onderzoekers en professionals inspireren om problemen door een bevolkingsbril te zien en hen helpen begrijpen hoe bevolking de samenleving vormt.
Waarom ben je demograaf geworden en richt je jouw onderzoek op bevolkingsvraagstukken?
Tijdens mijn bachelor Economie heb ik een uitwisselingsjaar gevolgd aan de London School of Economics. Daar volgde ik een vak dat 'Population and Society' heette. Het was mijn favoriete vak omdat het putte uit alle sociale wetenschappen, van antropologie tot sociologie, economie, politiek en zelfs volksgezondheid. Het integreerde al deze ideeën uit verschillende disciplines om de sociale problemen aan te pakken waarmee samenlevingen worden geconfronteerd. Vanaf dat moment verlegde ik mijn focus van mijn studie naar bevolkingseconomie. En vervolgens koos ik voor een master- en PhD-programma in de sociologie met een specialisatie in demografie.
Wat zijn je belangrijkste onderzoeksgebieden?
In mijn onderzoek kijk ik naar partnerschapsvorming en samenwonen. Wat maakt dat mensen hun partner kiezen? Wat maakt dat ze bij elkaar blijven of uit elkaar gaan? Ik heb vergelijkende onderzoeken gedaan tussen de VS en Scandinavië. En het is interessant om de verschillen in deze landen te zien. Trouwen is bijvoorbeeld nog steeds erg 'groot' in de VS. Veel mensen willen trouwen. Terwijl het in Zweden veel gebruikelijker is voor een stel om samen te wonen, hoewel trouwen ook nog steeds wordt nagestreefd. En wat interessant is om te zien, is het effect dat deze partnerschapsstructuren hebben op de (on)gelijkheid tussen koppels en de resultaten bij kinderen. In Zweden wordt bijna de helft van de kinderen geboren uit samenwonende koppels. Toch zie je een verschil in uitkomsten bij deze kinderen. Kinderen van samenwonende koppels blijken minder bevoordeeld te zijn en er is een grotere kans dat zij de scheiding van hun ouders meemaken. Dit is iets voor onderzoekers en beleidsmakers om over na te denken. Hoe kunnen we verschillende soorten gezinnen ondersteunen op manieren die deze uitkomsten gelijktrekken? Het zou niet zo moeten zijn dat op een of andere manier benadeeld wordt omdat je uit ongehuwde ouders geboren wordt.
In de afgelopen decennia wordt overbevolking vaak gezien als een bedreiging voor het milieu en de samenleving. Daarom kiezen sommige koppels ervoor om vrijwillig minder of maar één kind te krijgen. Hoe kijk je tegen deze trend aan?
Ik denk dat je dit vanuit verschillende hoeken kan bekijken. Optimisten zouden zeggen dat hoe meer mensen er zijn, hoe meer genieën en breinen er zijn om onze grootste maatschappelijke uitdagingen op te lossen. Maar ik begrijp ook dat mensen willen bijdragen aan een oplossing voor onze milieuproblemen door maar één kind te krijgen. Tegelijkertijd is het belangrijk om te beseffen dat niet elk kind evenveel impact heeft op het milieu. En je zou heel goed twee kinderen zo kunnen opvoeden dat ze minder impact hebben dan één kind dat veel consumeert of verbruikt. En dit heeft niet alleen te maken met individuele keuzes. Het hangt ook af van de maatschappij en het land waar je woont.
Wat zie je als een van de grootste ‘global social challenges’ met betrekking tot de bevolking?
In de komende 50 jaar zal er in Europa hoogstwaarschijnlijk sprake zijn van een bevolkingskrimp, die ernstige problemen oplevert voor de welvaartsstaat zoals wij die nu kennen. Onder demografen heerst consensus dat migratie niet de oplossing kan zijn door politieke en praktische redenen. We hebben een redelijk grote beroepsbevolking nodig om kinderen, bejaarden, gehandicapten en ouders met ouderschapsverlof te onderhouden. Zodra de vruchtbaarheid daalt tot ver onder twee kinderen per vrouw, dus veel koppels hebben dan één kind of geen kinderen, heb je geen bevolkingsstructuur meer die op een piramide lijkt maar op een diamant. De ‘bevolkingspiramide’ wordt topzwaar, met meer oudere dan jongere mensen. Dit ondermijnt echt de traditionele sociale welvaartsstaat omdat er niet genoeg werkende mensen zijn. We zien dit al gebeuren in Japan, Korea en sommige Oost-Europese landen. Maar ook in Spanje en Italië daalt de vruchtbaarheid als gevolg van maatschappelijke problemen zoals huisvesting en werkgelegenheid. Mensen doen er langer over om een huis en een baan te vinden en beginnen pas later aan een gezin. Beleidsmakers staan voor de uitdaging om een nieuw sociaal beleid vorm te geven dat niet afhankelijk is van vruchtbaarheid en migratie als motor van de economie.
Wat zijn je ambities met de pijler "Bevolking en samenleving"?
Met deze pijler wil ik benadrukken hoe de bevolking op de achtergrond te maken heeft met veel zaken waar wij ons als sociale wetenschappers en beleidsmakers mee bezig houden. Ik weet dat demografie een heel nichegebied is, maar toch heeft het een effect op alles. Het beïnvloedt hoe we onze steden bouwen, waar mensen wonen, hoe we ons verplaatsen, en onze gezinssamenstelling. Ik wil studenten hiervan bewust maken door mijn lessen over bevolking en hen stimuleren de bevolkingsbril op te zetten om te begrijpen hoe bevolking zaken vormgeeft. Met mijn huidige student intern Natasha Ogier-Russell, een tweedejaars MISOC-studente, kijken we bijvoorbeeld naar de invloed van de bevolking op vleesconsumptie en dierenrechten. Maar we brengen ook de bevolkingsbril naar andere onderzoekspijlers. Dit jaar kijk ik samen met dr. Pieter Tuytens hoe de bevolking zich verhoudt tot beleidsvorming op lange termijn. Onze pijlers zijn zo verschillend, en dat geeft nieuwe ideeën en nieuwe energie.
- Onderzoeker
- Gerelateerde content
