Bewoners betrekken bij je onderzoek? ‘Heel erg belangrijk en relevant’, zegt Warda Belabas, onderzoeker van het project Mijn Beverwaard. Ze kijkt samen met bewoners naar welke problemen ze signaleren in de wijk, welke oplossingen ze zien en welke rol ze zelf kunnen spelen om een positief verschil te maken. Beverwaarders, zoals Renso Borrebach, hebben hierbij een actieve rol, bijvoorbeeld bij de werving van respondenten en het meedenken over onderzoeksvragen. Dit noem je ook wel community-gericht onderzoeken. De kennis blijft hierdoor in de wijk aanwezig en al bestaande netwerken kunnen worden gebruikt en versterkt.
De Rotterdamse wijk De Beverwaard is gebouwd tussen 1977 en 1987 en ligt in het uiterste zuidoosten van Rotterdam. De wijk telt ruim 12.000 inwoners waarvan ongeveer de helft een migratieachtergrond heeft. Hierdoor wordt De Beverwaard gezien als een wijk met een diverse bevolkingssamenstelling. Ondanks dat het gekarakteriseerd wordt door een dorpse uitstraling, worstelt de wijk al jarenlang met criminaliteit en kampt het daardoor met een slecht imago. Rotterdamse onderzoekers constateren dat De Beverwaard niet voldoende aandacht krijgt ondanks de nodige uitdagingen.
Zonder onderzoeksvraag de wijk in
De community-gerichte aanpak is een relatief nieuwe vorm van onderzoek doen, waarin onderzoekers samenwerken met de onderzochte gemeenschappen. Vaak is het zo dat onderzoekers een hoofdvraag formuleren en dan hun onderzoek starten. Maar bij Mijn Beverwaard stapten de onderzoekers er heel open in, legt Belabas uit. ‘We weten vanuit andere projecten dat er aardig wat problemen spelen in de wijk rondom armoede, veiligheid, taalvaardigheid en wantrouwen richting instanties.’ Onderzoekers betrekken de bewoners in de verschillende onderzoeksfases. Op basis hiervan definiëren ze de kernopgave en vanuit daar formuleren ze een onderzoeksvraag.
‘Ik denk dat het bij dit project heel belangrijk is dat we op deze manier te werk gaan’, legt Belabas uit. Het betrekken van de bewoners bij een onderzoeksproject draagt bij aan vertrouwen. ‘We merken dat bewoners soms huiverig zijn om met ons in gesprek te gaan. Ze zijn bang dat we er vooral zijn om te nemen en weinig zullen geven. Dat is een heel gevaarlijke dynamiek.’ Door bewoners actief te betrekken bij het onderzoek kan je de daadwerkelijke problemen in de wijk in kaart brengen en het vertrouwen tussen de overheid en de bewoners verbeteren. ‘We kijken niet alleen vanuit ons torentje naar de wijk, maar we gaan echt met de mensen in gesprek. Samen denken we na over wat we hier kunnen betekenen.’
Vertrouwen winnen bij de bewoners
Het onderzoeksteam kwam in contact met Renso Borrebach die al 40 jaar in De Beverwaard woont. ‘In januari gaf hij ons een rondleiding door de buurt. Hij heeft ons vervolgens met verschillende mensen in contact gebracht. Over het algemeen vertrouwen bewoners van De Beverwaard autoriteiten niet zo snel, waardoor het moeilijk is om hen zo ver te krijgen deel te nemen aan ons onderzoek. Aangezien Renso een bekende is in de buurt liep dat op een gegeven moment wel los.’ Renso vertelt dat veel mensen hem kennen in de buurt. ‘Waarschijnlijk komt dat door mijn snor. Doordat ze me kennen gaan ze met mij sneller in gesprek dan met iemand van buitenaf’.
Regelmatig hoort Renso dat de buurtbewoners medewerkers van de universiteit ook niet vertrouwen, omdat ze al vaker met onderzoeken hebben meegedaan, maar er vervolgens niks verandert. ‘Dat schaadt het vertrouwen. En vertrouwen is juist het belangrijkste. Want als je vertrouwen hebt, dan komt de tong los’, legt Renso uit. In eerste instantie was Renso zelf ook een beetje terughoudend. Maar nadat hij het onderzoeksteam had ontmoet was hij eigenlijk wel enthousiast. ‘Dat komt ook door de vorm van dit onderzoek. Wij kunnen als buurtbewoner namelijk ook meedenken en dat vind ik fijn. Ik doe graag mee aan iets wat de situatie in de Beverwaard kan verbeteren.’
De kernopgave veiligheid
De eerste helft van 2024 stond in het teken van het ontmoeten en in gesprek gaan met de bewoners, ondernemers en instanties in de wijk. Uit de eerste gesprekken kwamen de thema’s armoede, criminaliteit en overlast, misbruik van de publieke ruimte, en veiligheid telkens terug. De onderzoekers concludeerden dat het thema veiligheid de belangrijkste kernopgave is. Het gaat dan met name om de subjectieve beleving van veiligheid in de publieke ruimte, legt Belabas uit.
‘Denk bijvoorbeeld aan veiligheid in het park, op straat en in het winkelcentrum. Buurtbewoners klagen regelmatig over zogenaamde ‘hang-mannen’ die bewoners een gevoel van onveiligheid geven, omdat ze bijvoorbeeld dingen roepen en alcohol gebruiken.’ Bewoners willen graag dat de gemeente hier iets aan doet. De gemene deler in alle problematiek is dat bewoners weinig vertrouwen hebben in autoriteiten en de overheid. Daarom kloppen ze niet zo snel aan bij instanties. Het doel van Mijn Beverwaard is om in kaart te brengen welke gezamenlijke inspanningen geleverd kunnen worden om dit probleem aan te pakken. Hierdoor kun je de gemeenschap ondersteunen op een manier die hun behoeften respecteert en het vertrouwen in de autoriteiten herstelt.
De aanwezigheid van autoriteiten
Volgens Belabas en Renso gaan er in De Beverwaard ook een heleboel dingen goed. Het is een wijk waar veel instanties aanwezig zijn en waar veel activiteiten worden georganiseerd. De aanwezige instanties doen heel erg hun best om bewoners te bereiken en te helpen. Het buurtsteunpunt staat regelmatig op straat om bijvoorbeeld koffie uit te delen. Hierdoor staan ze in direct contact met de bewoners. Het kan bijvoorbeeld een stukje eenzaamheid wegnemen. ‘Maar het gaat niet alleen maar om dat bakkie koffie dat ze op dat moment krijgen’, zegt Renso. ‘Je moet verder kijken dan je neus lang is. Achter die persoon schuilt misschien veel eenzaamheid, stress en wanhoop. Die persoon heeft misschien hulp nodig, maar weet niet hoe hij hulp kan krijgen en bij wie hij dan terecht kan.’
Zichtbaarheid van de diverse instanties, zoals sociaal-maatschappelijke hulpverleners, maar ook de politie en handhaving, is belangrijk voor de bewoners. Dit draagt bij aan het gevoel van veiligheid in de wijk. Daarnaast kan je de relatie tussen de instanties en de bewoners verbeteren door responsief te zijn. ‘Je kan wel allerlei activiteiten aanbieden, maar passen die ook bij de behoeften van de wijk? Hier zit nog wel een verbeterpunt’, vertelt Belabas. ‘Relaties kun je verbeteren en intensiveren als de bewoners het gevoel hebben dat ze worden geholpen.’
Integrale aanpak
Een integrale aanpak van de problemen is volgens de onderzoekers ook heel belangrijk. Belabas legt uit dat het een hele opgave is om de meest kwetsbare mensen te bereiken, aangezien zij vaak juist heel geïsoleerd leven. Ze kampen met complexe problematiek, voelen veel schaamte en juist voor hen is het heel belangrijk dat ze vertrouwen hebben in de instanties die hen kunnen helpen. ‘Het is cruciaal dat de gemeente dit signaal oppikt. Want als je het vertrouwen wel hebt, dan kan je wederkerig met elkaar gaan samenwerken. Dus instanties met elkaar en instanties met bewoners. Volgens Belabas valt daar nog veel winst te halen voor de gemeente en andere overheidsinstanties.
Een positieve noot is volgens Belabas dat welzijnsorganisatie SOL voor de komende tien jaar vanuit de gemeente de taak heeft gekregen maatschappelijke hulp aan te bieden in De Beverwaard. ‘Ook continuïteit is belangrijk voor het langdurig aanpakken van problemen’.
Mijn Beverwaard is een van de negen onderzoeken van Wijkwijs, een programma van Resilient Delta Initiative en Vital Cities and Citizens om wijkonderzoek in Rotterdam te ondersteunen en te versterken vanuit wederkerigheid, eigenaarschap en rechtvaardigheid.
- Meer informatie
Dit interview maakt onderdeel uit van Spark. Met deze interviews willen we aandacht geven aan de positieve impact die het onderwijs en onderzoek van de facuteit hebben op de samenleving. De verhalen in Spark geven een inkijkje in waar ESSB-studenten, alumni, medewerkers en onderzoekers warm van worden.
Contact: Britt van Sloun, redactie en communicatie ESSB, vansloun@essb.eur.nl
