Asielzoekers in crisisnoodopvanglocaties ontvangen slechte zorg. Detacheerder Arts & Specialist (A&S) rekent hoge prijzen voor de geboden zorg. Basisartsen worden niet adequaat begeleid en beschikken niet over de juiste middelen om patiënten te helpen. Dit, en meer, blijkt uit een reportage van NRC. Naast A&S spelen het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de Gezondheidzorg Asielzoekers (GZA) een belangrijke rol in de zorg voor asielzoekers. Toch wijzen deze organen, wanneer zij gewezen worden op de heersende problematiek, allen naar elkaar. Wie draagt verantwoordelijkheid voor de gebrekkige zorg aan asielzoekers? Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan Erasmus School of Law, schijnt een licht op dit vraagstuk.
“Toegang tot gezondheidszorg is een (sociaal) grondrecht”, begint Buijsen. Ook asielzoekers hebben dus recht op gezondheidszorg. Nederland is door internationale en Europese mensenrechtenverdragen aan dit recht gebonden. “Volgens het internationale mensenrecht gelden vluchtelingen bovendien als vulnerable group, wat onder meer inhoudt dat de aangeboden gezondheidszorg moet kunnen voorzien in de noden die specifiek zijn voor deze mensen. Denk bijvoorbeeld aan GGZ voor de behandeling van PTSS”, legt Buijsen uit. Wat betreft (de kwaliteit van) hun zorg kunnen asielzoekers zich beroepen op dezelfde wetten, regels en maatstaven als Nederlanders, met als enige verschil dat voor hen niet de Zorgverzekeringswet maar de Regeling medische zorg asielzoekers van toepassing is.
Volgens de letter van de wet hebben asielzoekers in Nederland dus toegang tot de zorg. Toch is de praktijk weerbarstiger. De reportage van NRC brengt verschillende pijnpunten aan de oppervlakte: Arts & Specialist (A&S) stuurt jonge, onervaren artsen naar crisisnoodopvanglocaties (locaties die naast de opvang en noodopvang van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) worden ingericht om tijdelijk onderdak te bieden aan mensen die in een crisissituatie verkeren), de artsen worden op pad gestuurd zonder benodigdheden als bloeddrukmeter, verband en elektrische patiëntendossiers en basisartsen krijgen geen begeleiding maar kunnen alleen telefonisch vragen stellen aan een huisarts.
De betrokken partijen
Buijsen licht toe welke partijen er met de zorg aan asielzoekers gemoeid zijn: “Het COA organiseert de gezondheidszorg voor asielzoekers, inclusief crisisnoodopvanglocaties en asielzoekerscentra.” In het gezondheidscentrum van deze locaties biedt een arts – bijgestaan door een praktijkassistent of -verpleegkundige en een GGZ-hulpverlener – zorg. De arts kan ook doorverwijzen naar specialisten of verloskundigen. “De huisartsenzorg in de centra wordt door Gezondheidszorg Asielzoekers (GZA) verzorgd, in opdracht van het COA. GZA maakt voor de bemensing weer gebruik van A&S, een personeelsbemiddelaar in de gezondheidszorg. A&S detacheert momenteel artsen bij GZA”, licht Buijsen toe.
Hun aansprakelijkheid
Wat als de zorg voor asielzoekers systematisch tekortschiet? Wie kan er dan aansprakelijk worden gesteld? Buijsen legt uit dat er allereerst sprake kan zijn van civielrechtelijke en tuchtrechtelijke aansprakelijkheid: “GZA en de ingehuurde zorgverleners vallen onder de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wgbo). Als deze hulpverleners niet handelen volgens hun professionele standaard, met schade als gevolg, dan zou door of namens de getroffen patiënten schadevergoeding gevorderd kunnen worden.” Geregistreerde zorgverleners zoals artsen, verpleegkundigen en psychologen vallen onder het tuchtrecht en kunnen tuchtmaatregelen krijgen als ze niet voldoen aan professionele standaarden. Ernstige gevallen kunnen volgens Buijsen leiden tot strafrechtelijke aansprakelijkheid.
“Wat betreft de Nederlandse staat (het COA is een overheidsinstantie), ligt aansprakelijkheid wat moeilijker”, voegt Buijsen toe. Als Nederland tekortschiet in het nakomen van verplichtingen volgens het Internationaal verdrag inzake economische, culturele en sociale rechten (Ivescr) kunnen NGO’s het toezichthoudend comité hierover informeren. Dit comité rapporteert regelmatig aan verdragspartijen over de nakoming van staatsverplichtingen. Parlementen kunnen de regeringen aanspreken op hun verzuim. “In het geval van ernstige tekortkomingen in de gezondheidszorg voor vulnerable groups kunnen zelfs worden voorgelegd aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens als schending van beschermde rechten in het EVRM”, vertelt Buijsen.
En nu?
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) heeft de bevoegdheid om ook op de medische zorg voor asielzoekers toezicht te houden en te handhaven. Al in augustus 2022 wees de IGJ de staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) en minister Kuipers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) op het feit dat de zorg in crisisnoodopvanglocaties ernstig tekortschiet. “De IGJ heeft vanwege de bijzondere omstandigheden niet besloten tot het nemen van maatregelen jegens de zorgverleners. Het kabinet is opgeroepen vaart te maken met het structureel regelen van de goede opvang van asielzoekers, met in begrip van de medische zorg”, concludeert Buijsen.
- Professor
- Gerelateerde content
