Zou jij op een spijkermat gaan liggen om je pijn te verlichten? Het klinkt misschien ongeloofwaardig, maar op socialmediakanalen als Instagram en TikTok stikt het van de influencers die dit soort gezondheidsadviezen delen. Hun tips klinken soms hoopvol, maar botsen vaak keihard met wat medisch experts aanbevelen. “Een influencer is doorgaans geen expert. Zulke mensen kunnen gezondheidsadviezen geven die haaks staan op wat bekend is volgens de medische wetenschap,” vertelt Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan Erasmus School of Law. In oktober verscheen hij in het tv-programma ‘Trap Er Niet Influencer’, waar hij deze kwestie verder toelichtte.
In het programma legt Buijsen uit dat mensen op sociale media vaak in filterbubbels en algoritmes terecht komen. Hij vertelt dat algoritmes informatie voorschotelen die aansluit bij eerder zoekgedrag. In dit geval blijft men gezondheidsadviezen zien die lijken op wat zij eerder hebben bekeken. Buijsen: “Misschien ben je van mening dat zo’n filmpje of boodschap misschien onvoldoende is om op te varen, dus zal je naar nog meer advies zoeken. Dan zal blijken dat je steeds dergelijke adviezen zult krijgen, want op het moment dat je die influencer hebt opgezocht ben je gewoon een datapunt, en het algoritme gaat verder. Je gaat steeds verder gevoerd worden in dezelfde fuik. Dat is heel geloofwaardig, want je hebt verder gezocht maar je bent niet meer uitgekomen daar waar je de werkelijke juiste informatie zou kunnen krijgen.”
Misinformatie of desinformatie?
Buijsen legt uit dat de informatie die verstrekt wordt door een influencer juist of onjuist kan zijn. Wanneer een influencer onjuiste informatie verstrekt, kan dit worden bestempeld als misinformatie of desinformatie. Buijsen licht toe: “Wanneer een influencer zelf gelooft in een product dat hij of zij aan de man brengt, maar waarvan de wetenschap heeft vastgesteld dat het niet werkzaam is - of misschien zelfs schadelijk is - dan is de informatie die die influencer verstrekt misinformatie, maar nog geen desinformatie. Alleen wanneer de influencer weet dat het product niet werkzaam is - of zelfs schadelijk -, en niettemin die informatie verstrekt en doet voorkomen dat die informatie juist is, kan worden gesproken van desinformatie.”
De strijd tegen misinformatie
Buijsen legt uit dat het onderscheid tussen misinformatie en desinformatie lastig te maken is, omdat dit afhankelijk is van de intentie van degene die de informatie verspreidt. Volgens hem is misinformatie bovendien niet te voorkomen. Om deze reden ziet hij een duurzame oplossing in opvoeding, onderwijs en voorlichting. Regulering via wet- en regelgeving biedt volgens Buijsen weinig soelaas, omdat het internet moeilijk te reguleren is. Via opvoeding, onderwijs en voorlichting daarentegen kunnen mensen leren wat de waarde is van informatie die door influencers via sociale media verstrekt wordt. “Mensen moeten leren goed om te gaan met sociale media. Dat is waar het uiteindelijk op neer komt”, aldus Buijsen.
Hoe moet de strijd met influencers worden aangegaan?
Misinformatie valt dus niet te voorkomen, maar dat betekent niet dat er niks tegen gedaan moet worden. Buijsen legt uit dat misinformatie bestreden dient te worden met juiste informatie. “Die juiste informatie moet verstrekt worden, door wie dan ook, zeker wanneer de gezondheidsschade groot zou kunnen zijn. Tegen desinformatie die verstrekt wordt door Nederland vijandig gezinde buitenlandse machten met duidelijk kwaadwillende bedoelingen moet de overheid natuurlijk actie ondernemen.” Ook kan de overheid een duidelijke rol spelen in de sfeer van onderwijs en voorlichting. De rol van de overheid zit volgens Buijsen echter anders met influencers. “Die influencers met hun adviezen over gezondheid en welzijn... Daar moeten de burgers vooral zelf wat tegen doen.”
Consumenten en influencers
In de strijd tegen misinformatie speelt niet alleen de overheid een rol; ook consumenten dragen hierin een grote eigen verantwoordelijkheid. Buijsen benadrukt dat zij niet alles klakkeloos mogen aannemen van influencers, hoe overtuigend de boodschap ook lijkt. Maar die verantwoordelijkheid geldt net zo goed voor de influencers zelf zegt Buijsen. Zij hebben namelijk een aanzienlijke invloed op hun publiek en daarmee ook een grote verantwoordelijkheid om zorgvuldig en eerlijk om te gaan met de informatie die zij verspreiden.
De kracht van kennis: een blik op de toekomst
Maar hoe moet het probleem van verspreiding van onjuiste informatie door influencers op sociale media worden bestreden? “Door aandacht te blijven geven aan dit fenomeen, zoals met de uitzending van ‘Trap Er Niet Influencer’ gedaan is, door het fenomeen te blijven volgen vanuit de wetenschap, en door mensen goed voor te lichten over de waarde van informatie die langs die wegen verkregen is, kan dit probleem aangepakt worden”, aldus Buijsen.
- Professor
- Meer informatie
Bekijk de aflevering van 'Trap Er Niet Influencer' via deze link.
- Gerelateerde content
