Dit is het eerste artikel in een reeks over alumni van Erasmus School of Law die een bijzondere weg hebben ingeslagen met hun carrière. Merel Pontier, strafrechtadvocaat in Texas, zal deze reeks aftrappen. Merel heeft haar Bachelor Rechtsgeleerdheid en haar Master Strafrecht gedaan aan Erasmus School of Law. De reden om voor het strafrecht te kiezen is de waardevolle bijdrage die zij kan leveren: “het gaat immers om mensenlevens”. Na haar master Strafrecht in Nederland heeft Merel de stap gezet om een master te doen in Capital Punishment aan de University of Texas School of Law. Inmiddels zit Merel al vier jaar in Texas en gaan wij in gesprek met haar over hoe het is om terdoodveroordeelden en levenslanggestraften te verdedigen.
Merel is werkzaam als strafrechtadvocaat in Texas voor de Clinton Young Foundation. Deze stichting is in 2014 door een Nederlandse juriste opgericht in Nederland, en door Merel en Clinton Young is deze stichting in 2020 ook opgericht in Texas. Binnen de stichting werkt Merel aan de verdediging van levenslanggestraften en terdoodveroordeelden in de herzieningsfase, zoals bijvoorbeeld de zaak van Clinton, waarnaar de stichting is vernoemd.
Clinton Young Foundation
Als advocaat werkt Merel aan een handvol capital murder zaken. Ze wil niet te veel zaken oppakken omdat dit de kwaliteit van haar werk vermindert. “Ik geloof dat je alleen met een maximale inzet het best mogelijke resultaat kan bereiken. Vandaar dat ik maar weinig zaken aanneem, zodat ik elke zaak de tijd kan geven die het verdient.”
In de Verenigde Staten is het zo dat wanneer een veroordeling voor levenslanggestraften definitief is, deze veroordeelden geen recht hebben op een toegewezen advocaat die betaald wordt door de rechtbank. Veroordeelden zullen veel geld moeten betalen om een advocaat naar hun zaak te laten kijken of zij moeten een advocaat vinden die bereidt is dit gratis te doen. Echter, advocaten die gratis diensten verlenen zijn schaars. Merel vertelt: “Dat is waar wij inspringen. We doen dit op kleine schaal, maar kunnen alsnog een enorme impact maken, ook al is dat in het leven van één individu.” Merel brengt haar cliënten dus niets in rekening. Zij werkt op basis van donaties. Op de vraag of dat genoeg is om van te leven, geeft zij als antwoord: “Eigenlijk niet. Maar het werk zelf maakt veel goed. Je moet veel opgeven om dit werk te kunnen doen, maar je krijgt er ook enorme rijkdom voor terug, alleen niet in financiële zin.”
Clinton Young
De reden dat Merel als advocaat terecht is gekomen in Texas is vanwege Clintons zaak. Clinton en Merel zijn begonnen als penvrienden. Uiteindelijk heeft dit contact ervoor gezorgd dat Merel een van Clintons advocaten werd en uiteindelijk heeft dat bijgedragen aan zijn vrijlating in 2022. Merel gelooft sterk in het hebben van penvrienden. “Penvrienden zijn een enorme steun voor gevangenen. Ik zie dit terug bij al mijn cliënten. Ik denk dat de kracht van penvrienden vaak wordt onderschat en onterecht wordt gezien als iets vreemds. Dat is jammer, want het brengt de gevangene veel, maar ook de penvriend. Het heeft mijn leven in veel opzichten ontzettend verrijkt.”
Clinton heeft bijna 20 jaar vastgezeten, met al die tijd het oog op executie. Een traumatische situatie met gevolgen die lang meegedragen zullen worden. Merel geeft aan dat een executie in de Verenigde Staten pas uitgevoerd wordt als je door al je beroepen heen bent. “Terdoodveroordeelden zitten gemiddeld 16 jaar in een dodencel voordat tot executie wordt overgegaan. Er zitten zelfs veroordeelden in de Texaanse dodencellen die al langer dan 30 of 40 jaar wachten.” Clinton is nu echter vrij en hij is bezig zijn leven weer op te pakken. Iets wat niet gemakkelijk is na zoveel jaren in isolatie. Ondanks Clintons vrijlating blijft Merel in Texas. Zij ziet haar toekomst nog altijd daar liggen: “Mijn hulp is hier het meest nodig en er ligt nog genoeg werk voor de komende tientallen jaren. Ik ben niet van plan daar binnen enige tijd mee te stoppen.”
Roman Flores
Een van de zaken waar Merel zich momenteel over buigt is de zaak Roman Flores. Inmiddels werkt zij al vier jaar aan zijn zaak. Roman is een 48-jarige man die al sinds 1998 vastzit voor een moord die hij niet heeft gepleegd. Hij heeft levenslang gekregen voor een robbery-murder welke gepleegd zou zijn in Houston, Texas, op 1 januari 1998. Roman werd samen met een toen 14-jarige medeverdachte veroordeeld. Deze medeverdachte kreeg, net als Roman, ook levenslang, voor een misdrijf welke gepleegd zou zijn toen hij slechts 14 jaar was. Merel: “Dat is toch krankzinnig? Dat zou in Nederland niet kunnen.” Roman zit inmiddels al 25 jaar vast. Merel zegt daarover: “Dat is het trieste aan deze zaak: zelfs als ik hem eruit krijg, dan kan ik Roman die 25 jaar niet teruggeven. Dat is verloren tijd en daar kan geen enkele schadevergoeding iets goed in maken.”
Merel kwam via Clinton in contact met Roman. Toen Clinton nog vastzat op death row raakte hij in gesprek met Roman. Clinton voelde aan dat er iets niet klopte aan Romans zaak. Clinton heeft Merel wel eens uitgelegd dat onschuldige mensen zich in de gevangenis anders gedragen dan schuldigen. Hij herkende zichzelf in Roman en dit gaf voor hem de doorslag om de zaak aan Merel voor te leggen. Clinton had nooit eerder aan Merel gevraagd om naar een zaak te kijken, dus zij nam zijn verzoek erg serieus. “En na vier jaar uitgebreid onderzoek kan ik wel met zekerheid zeggen dat Roman echt onschuldig is. Clinton had gelijk.”
Merel heeft haar onderzoek afgerond en is op dit moment bezig met het schrijven van een herzieningsverzoek waarvan ze de verwachting koestert het dit jaar nog in te kunnen dienen. De rechtbank zal aan de hand van Merel haar onderzoek en haar herzieningsverzoek moeten beoordelen of er voldoende grond is om de zaak te heropenen. “Op het moment dat wordt besloten dat zijn zaak wordt heropend, zal er een hoorzitting plaatsvinden waarin ik zal moeten bewijzen dat Romans veroordeling onterecht was.” Na deze hoorzitting zal door de rechtbank een beslissing genomen worden om de veroordeling al dan niet ongeldig te laten verklaren.
Herziening van een zaak
In de Verenigde Staten zijn er heel veel gronden waarop een veroordeling middels een herziening ongedaan gemaakt kan worden. “Veel meer dan in Nederland”, betoogt Merel. De voorwaarden per grond zijn wel verschillend: “Wil je bijvoorbeeld een herziening indienen op basis van onschuld, dan zal je met ‘nieuw bewijs’ moeten komen. Dit is bewijs dat ten tijde van de veroordeling nog niet bekend was en dat met de uitvoering van een redelijk onderzoek ook niet gevonden had kunnen worden. De lat ligt daarmee heel hoog.” Daarnaast zijn beroepen op federaal niveau anders geregeld dan beroepen op statelijk niveau. Op federaal niveau zijn beroepen gebaseerd op de Constitutie van de Verenigde Staten, terwijl op statelijk niveau beroepen gebaseerd zijn op de wetten van de staten.
Voor het recht op schadevergoeding in Texas is er echter een verschil tussen een onterechte veroordeling en juridisch en feitelijke onschuld. Nadat een veroordeling ongeldig is verklaard, en de onterecht veroordeelde niet verder wordt vervolgd, dan zal de onterecht veroordeelde eerst in de rechtbank moeten bewijzen dat hij onschuldig is. Pas op het moment dat er een verklaring van onschuld door de rechtbank wordt afgegeven, bestaat de mogelijkheid een schadevergoeding te krijgen. Dit recht op schadevergoeding is vastgesteld op $80.000 per jaar dat iemand onterecht heeft vastgezeten. Er moet dus echt een bewijs van onschuld op tafel liggen. Het enkel ongeldig verklaren van een veroordeling is niet voldoende om schadevergoeding te krijgen in Texas. Dit is omdat een veroordeling immers ook ongeldig kan worden verklaard middels een grond die niets te maken heeft met onschuld.
Amerikaanse gevangenissen
Om haar cliënten te kunnen helpen, bezoekt Merel regelmatig de gevangenis. Merel ziet graag nog verbeteringen in de Amerikaanse gevangenissen. Zo zou zij allereest willen zien dat de automatische en oneindige opsluiting in isolatie wordt afgeschaft. Terdoodveroordeelden worden in Texas automatisch in isolatie geplaatst. Merel geeft aan dat deze automatische isolatie veel mentale schade aanricht en dat er geen rechtsgrond voor is. Daarnaast vertelt Merel dat ze graag zou zien dat de enorme hoeveelheid geweld in de gevangenissen wordt aangepakt. “Extreem geweld, waaronder moord, is in Amerikaanse gevangenissen aan de orde van de dag.”
Wat Merel zelf het moeilijkste vindt aan haar bezoeken aan de gevangenis, is het verlaten van de gevangenis: “Ik loop namelijk de vrijheid tegemoet, terwijl mijn client achterblijft in een hel. Omdat al mijn cliënten of de doodstraf hebben of levenslang, komen ze als het aan het rechtssysteem ligt nooit meer die gevangenis uit. Het gewicht van die realiteit en de enorme verantwoordelijkheid die ik daarbij draag voel ik op mij drukken als ik de gevangenis verlaat. Ik zal daar nooit aan kunnen wennen.”
- Gerelateerde content
