De Roldynamiek binnen juridische professies

Gerenommeerde onderzoekers bespreken in het themanummer hun empirische onderzoeksbevindingen. Hieruit blijkt hoe deze veranderingen inwerken op de beroepsopvattingen en gedragingen van juridische professionals.

Jos Hoevenaars, PhD onderzoeker aan Erasmus School of Law, doet verslag van zijn onderzoek over de wijze waarop kantonrechters zaken behandelen van rechtzoekenden zonder advocaat. Waar nodig helpen de kantonrechters de rechtzoekenden een handje, maar daarbij bewaken zij wel hun rol als neutrale arbiter. Volledige partijautonomie wordt door de kantonrechters gezien als niet realistisch en bovendien strijdig met waarheidsvinding. Daarnaast laten Eline Linthorst en Lieke Oldenhof, beide verbonden aan Erasmus School of Health Policy & Management, zien dat de open norm van maatwerk in de Wet Maatschappelijke ondersteuning, die bedoeld is om te dejuridiseren, in de praktijk een averechtse werking heeft. Er is volgens de auteurs sprake van een ‘regelparadox’: in plaats van minder, komen er juist méér gedetailleerde regels in de vorm van nieuwe, uitgewerkte normenkaders voor huishoudelijke hulp en beleidsinstrumenten.

Karen Geertsema, Yasemin Glasgow, Marijke ter Voert, allen verbonden aan Radboud Universiteit Nijmegen, en Ashley Terlouw, voorzitter van het onderzoekscentrum voor Staat en Recht (SteR), laten zien dat vreemdelingenrechters zich als gevolg van de coronamaatregelen aanzienlijk pragmatischer zijn gaan opstellen. Wellicht gaan zij ook in de toekomst meer zaakgericht in plaats van zittingsgericht werken en meer zittingen online houden.

Arnt Mein, verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam, bespreekt de veranderende rolverwachtingen ten aanzien van overheidsjuristen. Deze verwachtingen zijn verschoven van een reactieve en afstandelijke rol als bewaker van de juridische kwaliteit (de ‘juridische poortwachter’) naar een meer flexibele, oplossingsgerichte en coöperatieve rolvervulling (de ‘juridische mogelijk-maker’). Dat laatste klinkt mooi, maar heeft ook keerzijden. Klaske de Jong, van de Universiteit Amsterdam, bespreekt de rolverandering die gemachtigden van bestuursorganen doormaken als gevolg van de meer responsieve zaakbehandeling van de bestuursrechter. Vooral in het voortraject van de beroepszaak is er het nodige veranderd.