Europese farmaceutische bedrijven zijn gestopt met leveren van ingrediënten voor executie per injectie. De stop op deze levering brengt meerdere gevolgen met zich mee, zowel positief als negatief. Enerzijds is er een afname van executies in de Verenigde Staten te zien. Anderzijds zorgt de stop op het leveren van ingrediënten voor executie per injectie ervoor dat er alternatieve methodes worden gezocht om executies uit te voeren. Deze methodes zijn vaak ongeschikt en dit zorgt voor een toename van mislukte executies. We zijn in gesprek gegaan met Merel Pontier, alumna van Erasmus School of Law en strafrechtadvocaat in Texas. Zij vertelt over de aansprakelijkheid van gevangenissen en farmaceutische bedrijven bij mislukte executies, de afname van executies in de Verenigde Staten en waarom de doodstraf niet meer zou moeten bestaan.
In de Verenigde Staten kan de doodstraf in staten worden afgeschaft via de strafwetten die in die specifieke staten gelden. Op federaal niveau is de doodstraf niet afgeschaft. De federale overheid kan staten ook niet dwingen om de doodstraf af te schaffen, dat kan alleen het Amerikaanse hooggerechtshof. Dit hof heeft vooralsnog niet besloten dat de doodstraf onconstitutioneel is.
Waar ligt de aansprakelijkheid bij een mislukte executie?
Zowel het gevangeniswezen als het farmaceutisch bedrijf dat middelen levert voor uitvoering van een executie kan aansprakelijk worden gesteld. “In eerste instantie wordt het gevangeniswezen aangeklaagd voor een executie die misgaat, omdat het veelal te wijten is aan onkunde van het gevangenispersoneel. Executies worden niet uitgevoerd door dokters, maar door gevangenisbewakers”, verklaard Pontier. Een andere reden waarom je vaak ziet dat het gevangeniswezen aansprakelijk wordt gesteld is, omdat executies die misgaan het gevolg zijn van de keuze van het gevangeniswezen om middelen te gebruiken die niet geschikt zijn voor een executie.
Een bijzondere rechtszaak is de rechtszaak aangespannen door de familie van Dennis McGuire. In 2014 spande de familie een zaak aan tegen het farmaceutisch bedrijf Hospira in plaats van tegen het gevangeniswezen. Hospira had de middelen midazolam en hydromorfon geleverd en deze middelen hebben tot een marteling van McGuire geleid. Het duurde 25 minuten voordat McGuire stierf. Tijdens de executie snakte hij herhaaldelijk naar adem en maakte hij snuivende geluiden. Het aansprakelijk stellen van de tegenpartij voor een schending van de Amerikaanse Grondwet gebeurt via een civiele rechtszaak. In dit geval is dat via het Achtste Amendment waarin het verbod op cruel and unusual punishment is neergelegd. Pontier zegt: “Dit soort rechtszaken zijn wel lastig te winnen, omdat de nabestaanden moeten aantonen dat bijvoorbeeld de snuivende geluiden die McGuire maakte vlak voor zijn overlijden direct te linken zijn aan de executiemiddelen en dat dit de executie cruel maakte. Daarnaast moet worden bewezen dat Hospira wist dat de staat Ohio, waar de executie plaatsvond, hun middelen ging gebruiken voor een executie en deze alsnog heeft verkocht.”
Europees verbod op het leveren van middelen voor executies aan de Verenigde Staten
De Europese Unie heeft in 2011 en 2012 besloten dat farmaceutische bedrijven in de Europese Unie geen middelen aan Amerikaanse gevangenissen mogen leveren als deze gebruikt worden voor executies. Executies vonden toen nog plaats met drie middelen; middelen die bijvoorbeeld in Nederland ook bij een euthanasie gebruikt worden. Pontier vertelt: “Na dit verbod hadden veel staten een probleem en grepen ze terug op middelen die eigenlijk helemaal niet geschikt zijn voor executies, bijvoorbeeld midazolam, of andere executiemethoden, zoals het vuurpeloton en de elektrische stoel. Sinds die tijd is het aantal executies in de Verenigde Staten wel afgenomen, maar het aantal executies dat misgaat is toegenomen.”
Een afname in executies
In de Verenigde Staten is het aantal executies in vijftien jaar afgenomen van 52 executies in 2009 naar 24 executies in 2023. Uit onderzoeken van journalisten is gebleken dat staten in de afgelopen jaren, sinds Europese bedrijven geen middelen meer leveren voor executies, zijn uitgeweken naar bereidingsapotheken. Dit zijn kleine, vaak lokale bedrijfjes die voor individuele patiënten medicatie op maat maken. Deze bereidingsapotheken zijn in de Verenigde Staten grotendeels ongereguleerd, wat hun medicijnen minder betrouwbaar maakt en het risico op pijnlijke executies vergroot.
Staten voeren tegelijkertijd zogenoemde secrecy laws in. Dit zijn wetten die het mogelijk maken dat de overheid geen enkele informatie vrij hoeft te geven over de apotheek waar zij de middelen vandaan halen. “Dit maakt dus dat er geen controle mogelijk is. Texas heeft bijvoorbeeld zo’n wet.”
Hoewel de doodstraf dus minder vaak wordt opgelegd, er minder executies plaats vinden en sommige staten zoals Louisiana hebben besloten om helemaal niet meer te executeren zijn er nog veel staten die voor executie zijn overgestapt op ongeschikte middelen. “Als gevolg daarvan vinden er dus wel vaker executies plaats die misgaan”, aldus Pontier.
Onterechte executies: een veel te hoog aantal
Op de vraag waarom de doodstraf verboden zou moeten worden geeft Pontier het volgende antwoord: “Al is er maar één persoon onterecht geëxecuteerd, zou dat genoeg reden moeten zijn om de doodstraf af te schaffen. Een executie kan immers nooit meer ongedaan gemaakt worden, een gerechtelijke dwaling wel. Helaas is er niet maar één onterechte executie geweest in de Verenigde Staten. Ik werk samen met andere advocaten aan een project waarin wij zaken identificeren van mensen die waarschijnlijk onterecht zijn geëxecuteerd. In Texas alleen al hebben wij ruim 80 personen geïdentificeerd.” Pontier geeft aan dat er meer onderzoek nodig is om tot een betrouwbaar getal te komen, maar dat de schatting van onterechte executies in Texas rond de 10 tot 15 procent ligt. Pontier vervolgt: “Een veel te hoog aantal. Mensen die voor de doodstraf zijn zou ik dan ook willen vragen: hoeveel onschuldige mensen mogen geëxecuteerd worden om deze straf in stand te houden? Want de vraag is niet meer of er onschuldige mensen zijn geëxecuteerd, maar hoeveel.”
- Gerelateerde content
