De gezondheid van de Rotterdammer is slechter dan die van de gemiddelde Nederlander. Hoogleraar Public Health Lex Burdorf (Erasmus MC) berekende dat een inwoner van de Maasstad anderhalf jaar korter leeft. Ook binnen de stad zijn er grote verschillen: inwoners nabij metrostation Nesselande leven gemiddeld acht jaar langer dan inwoners nabij metrostation Maashaven. Wij vroegen Lex Burdorf waar deze verschillen vandaan komen en wat de oplossing is voor deze prangende 'Rotterdamse kwestie': "Het is geen individueel probleem maar een probleem van de inrichting van de samenleving."
De eerdergenoemde cijfers stammen uit een interview uit 2018, waarin Burdorf ook het advies geeft om in te zetten op een stringent anti-rookbeleid, meer participatie en alle kinderen een gezonde start, bijvoorbeeld met een schoolontbijt. Dat laatste is in Rotterdam de afgelopen jaren van de grond gekomen voor kinderen die het nodig hebben. De afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC deed onderzoek naar de effecten: "Geen enkele onderzoeker verwacht dat de leerprestaties van de kinderen dramatisch verbeteren door een schoolontbijt. Maar we zagen wel superinteressante andere dingen", zo vertelt Burdorf. "Er zijn bijvoorbeeld vrijwilligers nodig om de ontbijtjes uit serveren. In Delfshaven komen vrouwen op de school meehelpen waar de school anders nauwelijks contact mee had. Ook het onderlinge contact tussen ouders werd beter. Er vinden andere gesprekken plaats en uiteindelijk signaleert men eerder problemen bij moeilijk bereikbare groepen." Het sociale effect is dus veel belangrijker dan het gezondheidseffect.
Gezondheidsverschillen beginnen al in de luier
De kiem van een lagere levensverwachting en minder gezonde levensjaren wordt volgens Burdorf al vroeg gelegd: "Je ziet het op school al. Er zijn kinderen die nog geen twee minuten concentratie kunnen opbrengen. Ze groeien op in een buurt waar andere normen en waarden gelden dan in de rest van de samenleving, vervolgens hebben ze te maken met postcode-discriminatie in de rest van hun leven." Een schoolontbijt helpt, het gezamenlijke ritueel zorgt voor rust in de klas. "Wij proberen die scholen in Delfshaven te ondersteunen want het is ongelooflijk belangrijk. Het schoolontbijt is gelukkig gered, maar dan zie je hoeveel moeite je moet doen voor iets dat zo simpel zou kunnen zijn."
Gezond blijven in het werk
Nog iets wat volgens Burdorf niet zo moeilijk moet zijn om aan te pakken: een gezonde werkomgeving. Gezondheid is de hoofreden waarom mensen uit het arbeidsproces vallen en dat is in een tijd van schaarste op de arbeidsmarkt onwenselijk. "Hoe kun je die werkomgeving gezonder maken? Fietsregelingen bijvoorbeeld, zet daar massaal op in! Dat is beter voor de gezondheid van mensen, de luchtkwaliteit en er zijn minder parkeerplekken nodig", Lex Burdorf ziet echter dat hierin te weinig wordt samengewerkt door overheden. "De ene koker denkt dan ‘dat gaan we belasten’ en er wordt niet over nagedacht."
Luchtvervuiling is ook nog altijd een veroorzaker van veel ziektes in Rotterdam. "De steden willen zero-emissie zones, het kabinet wil dit weer niet. De economische macht is altijd superieur aan discussies over de volksgezondheid. Terwijl we hebben laten zien hoeveel winst je kan behalen bij met name kwetsbare mensen, ouderen en kinderen, als je dit aanpakt."
Gezondheid is in de kern een vraagstuk van hoe we de samenleving inrichten
Als we Rotterdammers, en Nederlanders in het algemeen gezonder willen maken, dan draait het volgens Lex Burdorf uiteindelijk om het volgende: de inrichting van de samenleving. Of het nu gaat om roken, beweging, voeding of alcohol inname: "Je kunt zeggen dat het een individueel probleem is, maar vanuit mijn vakgebied weten we dat het geen individueel probleem is maar een probleem van inrichting van de samenleving."
Er is geen gouden maatregel
Welk advies geeft hij mee aan de nieuwe burgemeester van Rotterdam, Carola Schouten, om de stad gezonder te maken? "Met de schoolontbijtjes zie je: er is geen gouden maatregel om problemen op te lossen. Het is vaak een combinatie van maatregelen, of een maatregel die een combinatie van effecten heeft. Heb daar oog voor", zegt Lex Burdorf. "Dat een schoolontbijt de sociale cohesie vergroot, is in Rotterdam een effect dat je op geen enkele andere manier makkelijk tot stand brengt. Verbinding doe je door collectieve voorzieningen, zoals een schoolontbijt."
Buitenspelen voor iedereen belangrijk
Daarnaast vindt hij: "Mensen moeten weer buitenspelen, kinderen maar ook volwassenen." Uit zijn onderzoek naar het speelgedrag van Rotterdamse kinderen blijkt dat met name sociaal kwetsbare kinderen het meeste baat hebben bij speelvoorzieningen in de buurt. "Dus zorg ervoor je met name in die buurten overal kleine speelvoorzieningen hebt, op iedere hoek." Ook voor grote mensen is die inrichting van de stad van groot belang. "Het gaat soms mis met kleine dingen. Het stoplicht om vanuit het Erasmus MC het park aan de overkant te bereiken staat zo kort op groen dat het voor ouderen haast niet te doen is om erheen te lopen. Dat zijn barrières waarvan we ons niet bewust zijn."
Tot slot, als Lex Burdorf één maatregel zou mogen invoeren in Nederland, met een bewezen positief effect op de volksgezondheid, dan is dat gratis kinderopvang voor iedereen. "In Scandinavische landen is het aangetoond de grote gelijkmaker, maar op de een of andere manier weigeren we dat te begrijpen in Nederland. Ook goed voor de arbeidsparticipatie van vrouwen. Het is wederom een inrichtingsvraagstuk van Nederland."
- Meer informatie
Meer informatie over prof. dr. ir. Lex Burdorf.
Meer wetenschapsverhalen? Kijk op ons online magazine Erasmus Extra.
- Gerelateerde content
