Onze universiteit viert dit jaar haar 110-jarig bestaan: ons 22e lustrum. Om deze mijlpaal te vieren, worden er allerlei activiteiten georganiseerd. Waarom is het juist wel of niet belangrijk om stil te staan hierbij? Ronald van Raak, hoogleraar Erasmiaanse waarden en Gijs van Oenen, universitair hoofddocent cultuurfilosofie, vertellen erover. “Het samen vieren van een lustrum laat zien dat je onderdeel bent van een gemeenschap.”
Elke vijf jaar is het lustrum hèt feest van de hele universiteit. Met het 22e lustrum vieren we als Erasmus Universiteit Rotterdam eigenlijk twee verjaardagen in één: de oprichting van de Economische Hogeschool in 1913 en Erasmus Universiteit Rotterdam in 1973. Van de enorme taart die werd uitgedeeld bij de dies natalis, tot de onthulling van een muurschildering. Er staat voor ieder wat wils op het lustrumprogramma.
Essentieel voor iedere gemeenschap
Het vieren van het lustrum, ook wel een ritueel of traditie genoemd, is wat hoogleraar Ronald van Raak betreft essentieel voor iedere gemeenschap. “We zijn wel verbonden door middel van wetenschappelijke netwerken, maar op de campus weten we vaak nauwelijks van elkaar waar we mee bezig zijn. Ik zie de lustrumviering als een uitgelezen kans om samen te komen.”
Aan de andere kant bekijkt Gijs van Oenen, universitair hoofddocent cultuurfilosofie, de viering van het lustrum met een kritisch oog. “Tradities zijn eigenlijk iets uit een vervlogen tijd, van voor de moderne tijd”, merkt hij op. “In de cultuurfilosofie wordt ook gezegd dat je iets niet meer kunt doen louter omdat het traditie is. Je moet de traditie zelf willen voortzetten of niet, dus eigenlijk bestaan er geen tradities.” Van Oenen benadrukt hiermee dat het al dan niet vieren van iets niet afhankelijk moet zijn van het feit of het als traditie wordt beschouwd.
Het verleden gebruiken voor het heden
Ook Van Raak stelt vast dat we bij tradities vaak denken aan dingen uit het verleden. Maar, voegt hij eraan toe: “Tradities veranderen juist als we ze opnieuw vieren. Elke lustrumviering is anders dan in het verleden. En deze zal door de Erasmianen van nu ook weer anders worden vormgegeven.”
“Het past ook goed bij de persoon Erasmus”, vervolgt hij. “Als filosoof was Erasmus veel bezig met tradities en met schrijvers uit de klassieke oudheid, denkers van eeuwen terug. Hij wilde die tradities gebruiken om na te denken over zijn eigen tijd en het verleden gebruiken als inspiratie voor het heden.”
Vaak denken we bij een begrip als vieren aan grote feesten waar de drank rijkelijk vloeit. Maar heb je het over de diepere betekenis ervan, dan kom je volgens Gijs van Oenen uit op het begrip ‘celebreren’, dat van het Latijnse woord ‘celeber’ komt en verwijst naar ‘veel gebruikt of druk bezocht’. “Je kunt het vergelijken met een markt waar mensen gewoonlijk samen komen, waardoor het een zekere status krijgt. Het loutere samen is zelf dus al de celebratie.”
Vanuit dat opzicht vraagt hij zich af wat het vieren van het 22e lustrum speciaal maakt. “We komen sowieso al samen op de campus. Met het vieren van het lustrum laat in je in zekere zin iets na, namelijk het inhoudelijke werk. We focussen ons op het ceremoniële aspect en kijken alleen naar de vormen waar de inhoud normaal gesproken bij hoort.”
Weinig om van onder de indruk te zijn
Van Oenen geeft toe dat hij zelf weinig waarde hecht aan alle lustrumactiviteiten die dit jaar op de campus worden georganiseerd. “Het is niet dat ik geen waarde hecht aan de geschiedenis van de universiteit, integendeel, maar als je kijkt naar dit soort rituele activiteiten, bijvoorbeeld de dies natalis, gaat het niet om de inhoud maar om de vorm.”
Voor hem hebben de ceremoniële activiteiten niet meer de betekenis die ze vroeger wel hadden. “Toen leefden we veel meer in een autoritaire samenleving. Alles is nu veel meer gedemocratiseerd. Er is nog maar weinig om van onder de indruk te zijn en ik denk dat zoiets als een lustrumviering daarom ook voor mensen minder interessant wordt”, zegt Van Oenen.
De tijdsgeest volgen
Het staat natuurlijk iedereen vrij om niet naar een lustrumactiviteit te gaan, maar Ronald van Raak kan het iedereen juist wél aanraden. “Het is goed om elkaar af en toe op te zoeken en je met elkaar verbonden te voelen. Daar zijn dit soort tradities ook voor bedoeld.”
In die zin kun je het vieren van een lustrum ook zien als een vorm van een Erasmiaanse waarde, merkt hij op. “Het samen vieren van een lustrum heeft een waarde en laat zien dat je onderdeel bent van een gemeenschap. Ik denk dat het als medewerker of student leuk is om te weten dat je onderdeel bent van een traditie. Je bent op zulke momenten niet alleen met het heden verbonden, maar ook met het verleden. Door dit soort feesten achter elkaar te zetten, zie je een mooie ontwikkeling en kun je de tijdsgeest volgen.”
Van Raak kijkt zelf enorm uit naar de lustrumactiviteit Meet the Professor. Tijdens dit evenement gaat hij met verschillende hoogleraren in toga op de fiets naar een basisschool om daar les te geven, vertelt hij enthousiast. “Het is natuurlijk iets vreemds om in toga op de fiets naar een basisschool te gaan. Maar dat is juist het leuke eraan. Je baseert je op een traditie, maar gaat er iets nieuws mee doen. Daardoor krijg je vaak leuke gesprekken met mensen. Hierin zie je ook hoe traditie en vernieuwing samen kunnen komen.”
- Universitair Hoofddocent
- Gerelateerde content
