Van voetbalsterren tot ‘gelukszoekers’. Migratie is verweven in onze levens

Naast dat ze alle drie onderzoeker zijn, hebben ze nog meer gemeen: ze zijn allemaal betrokken bij een wetenschappelijke podcast waarin migratie aan bod komt. Julian bij de podcast ‘Culture & Inequality’,  Fiona en Amanda maken de ‘Migration Podcast’ samen met anderen. “We hebben een mooie ‘Collab’ gemaakt van de twee podcastseries. Daar komen in totaal drie afleveringen uit: migratie en media, migratie en muziek, migratie en sport.”, vertelt Julian. Sinds deze week staan alle afleveringen online. De drie afleveringen maken ook deel uit van het KNAW-project Wetenschapscommunicatie, dat wordt gecoördineerd door ESHCC-onderzoekers Amanda Paz Alencar, Julian Schaap, Pauwke Berkers en Jacco van Sterkenburg. Het project wordt gefinancierd door de KNAW en bestaat daarnaast uit workshops mediawijsheid en een digitaal handboek.

Muziek & migratie

Julian gaat in één van de afleveringen in op de link tussen muziek en migratie. In hoeverre nemen migranten de muziek van hun thuisland mee naar het land waarnaar ze migreren? “In mijn onderzoek naar Syrische vluchtelingen zie je dat zij ook naar Nederlandstalige muziek luisteren. Eerst leren ze daardoor de taal. Later krijgen ze ook een idee hoe de Nederlandse cultuur in elkaar zit”, vertelt Julian. “We zien dat muziek helpt in het proces van migratie. Muziek is een universele taal. Wetenschapper Marco Martiniello zegt daar iets moois over: ‘Om contact te maken helpt samen muziek luisteren vaak beter dan een gesprek’. Net als met uitgaan. Het is soms lastig om met iemand een gesprek te starten. Maar het is makkelijker om op de muziek te dansen. Je voelt dan eerder de connectie of juist niet natuurlijk.”

Rechtse politici

Sinds ze negen maanden oud is, is Amanda Paz Alencar al aan het migreren. “Elk jaar verhuisden we weer. Eerst binnen mijn geboorteland Brazilië, later naar het buitenland. Als tiener wordt dat lastig. Dan zie je je vrienden opeens nooit meer. Er was nog weinig technologie om contact te houden. Mensen verdwenen gewoon uit je leven. Dat is nu natuurlijk totaal anders met alle technologie.”

Media en technologie spelen een grote rol in het framen van het leven van migranten en de publieke houding ten opzichte van migratie. Daar doet Amanda onderzoek naar. Niet alleen in Nederland maar overal ter wereld wordt migratie geclaimd door rechtse politici. “Migranten zijn vaak de zwarte schapen. Zij hebben het gedaan. Politieke issues of economische ellende. Media spelen daar een grote rol in”, vertelt Amanda. “De boodschap is alleen over de hele wereld weer anders. In Brazilië zijn veel vluchtelingen uit Venezuela, die op de vlucht zijn voor honger, geweld en hyperinflatie in hun land als gevolg van het communisme en economische sancties vanuit het Westen. De Braziliaanse president Bolsonaro gebruikt de vluchtelingen om te laten zien hoe goed hij is en hoe slecht het communisme is. Zo worden migranten gebruikt voor verschillende politieke agenda’s.”

Beeldvorming rond Europa

Fiona-Katharina Seiger kijkt vooral naar de rol van social media in het totale proces van migratie. “Mensen die gemigreerd zijn houden vaak contact met het thuisland via social media. Het kan zijn dat ze het zwaar hebben, maar dat willen ze niet laten blijken aan het thuisfront. Ze willen niet dat hun familie zich zorgen gaat maken. Dat helpt weer mee in de beeldvorming  van Europa, die vaak mooier is dan de werkelijkheid.”

Amanda haakt daar op in: “Het gaat ook over het vertrouwen dat migranten hebben in de officiële informatiekanalen. Er is veel wantrouwen en argwaan. In de informatie van Europese overheden en zelfs NGO’s hebben veel migranten geen vertrouwen. Vaak vertrouwen ze hun eigen overheid niet, dus waarom zouden ze wel een andere overheid vertrouwen?”

Uit het onderzoek van Fiona kwamen dezelfde conclusies: “Migranten hebben het meeste vertrouwen in vrienden, familie of mensen die ze worden aangereikt door familie of vrienden. Daarom speelt social media ook zo’n grote rol. En als je dat toevoegt aan de positieve verhalen die alleen maar gestuurd worden vanuit Europa, dan zie je het probleem. Op social media zitten ook handelaren. Veel mensen worden opgelicht: ze betalen bijvoorbeeld veel geld en krijgen valse documenten. Ze krijgen te horen dat deze documenten deel uitmaken van hun visumaanvraagprocedure. Wat totaal niet waar is. De industrie die hier omheen zit is groot en interessant om te onderzoeken met de rol die media daarin spelen.”

Racisme op het veld

In sport zien we ook migratie. Julian Schaap is betrokken bij één van de podcastafleveringen waar dit onderwerp wordt besproken. EUR-wetenschapper Jacco van Sterkenburg is daarin te horen. “Als we aan migratie denken, wordt er vaak gedacht aan ‘gelukzoekers’. Mensen die zoeken naar nieuw geluk op een andere plek. In sport is migratie veel meer geaccepteerd. Binnen clubs en nationale teams. Sporters krijgen veel sneller een paspoort of verblijfsvergunning om te spelen voor een nieuwe club of zelfs een nieuw land. Daar hoor je bijna nooit iemand over. Het is een totaal ander beeld van hoe veel mensen naar migratie kijken.”

Julian: “De podcastaflevering over sport gaat dieper in op racisme op het veld en dat fans allemaal verwachtingen hebben van spelers die uit een bepaald land komen. Het is juist op dit soort momenten dat je ziet dat migratie door de hele samenleving heen zit.”