Is uitbreiding van de EU nodig voor een sterke positie op het wereldtoneel?

De vraag over de positie van de EU in de wereld kan volgens Amtenbrink op verschillende manieren worden benaderd: “Je kunt het economisch invullen, maar ook in de zin van veiligheid en defensie. Als je economisch kijkt, dan gaat het vooral om de positie van de Europese Unie als handelsblok in de wereld en de kracht die de Europese Unie kan halen uit het gezamenlijk onderhandelen en het sluiten van internationale handelsovereenkomsten met andere landen of zelfs met andere handelsblokken.” De rol van de EU in de wereld is minder prominent als het gaat om het tweede aspect van veiligheid en defensie, vervolgt hij: “Het is goed om te realiseren dat de EU een handelsmacht is, maar de EU is zeker geen militaire macht in de wereld.” Amtenbrink benadrukt dat de EU weliswaar een gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid heeft, maar dat wil niet zeggen dat de lidstaten hun soevereiniteit in dezelfde mate hebben opgegeven als op andere gebieden, zoals de handelsbetrekkingen: “Er is wel een [onderlinge] bijstandsclausule, maar de EU is een handelsmacht en geen militaire macht.”

Unanimiteit

De groei van de EU komt volgens voorstanders ten goede van de slagkracht van de Unie, echter heeft Amtenbrink hier zijn vraagtekens bij: “De vraag is in hoeverre de Europese Unie met 29 landen of meer op een gegeven moment nog goed kan functioneren op de manier zoals de lidstaten dat ooit hebben bedacht”. Volgens Amtenbrink is Europese besluitvorming in de afgelopen decennia steeds minder afhankelijk geworden van het bereiken van consensus tussen alle lidstaten. Als het gaat om de fundamenten van de Europese integratie is dit echter anders: “Een keertje de verdragen aanpassen om meer of minder bevoegdheden te geven aan de Europese Unie, vereist nog steeds unanimiteit en dat betekent dat het met elk land [dat toetreedt tot de Unie] steeds moeilijker en steeds ingewikkelder wordt om überhaupt nog tot unanimiteit te komen.”

Volgens Amtenbrink en vele van zijn internationale collega-wetenschappers zou het systeem eens goed heroverwogen moeten worden: “Het is een beetje flauw als ik het zeg, maar dat heb ik tijdens mijn oratie al jaren geleden bepleit. Mijn collega’s in heel Europa, rechtswetenschappers, maar ook politicologen pleiten voor een ander bestuurssysteem.” Hier geldt echter weer; om dit nieuwe systeem te introduceren, heb je unanimiteit nodig van alle EU-landen.

NAVO

Als handelsmacht is de EU voor haar lidstaten onmisbaar om een sterkere positie op het wereldtoneel in te nemen. Echter, met betrekking tot het veiligheids- en defensiebeleid wijst Amtenbrink vooralsnog vooral op het belang van de NAVO: “Ook als de discussie door de oorlog in de Ukraine weer in een stroomversnelling is geraakt is de oprichting van een Europese defensie gemeenschap allesbehalve een uitgemaakte zaak. Daarom is een sterke NAVO met de lidstaten van de EU van groot strategisch belang.”