Sinterklaas bestaat niet. Toch doet een grote groep mensen in Nederland elk jaar alsof het wel zo is. Met een dagelijks Sinterklaasjournaal en media-aandacht voor de Sinterklaasintocht pakken we groots uit met dit ‘volksverhaal’. Dr. Rianne Kok, universitair hoofddocent Clinical Child and Family Studies (Erasmus School of Social and Behavioural Sciences) doet onderzoek naar liegen tegen kinderen. Is het erg dat we tegen kinderen liegen over het bestaan van Sinterklaas? En als we ervoor kiezen om te liegen over Sinterklaas, waar kunnen we dan op letten?
Specifiek Nederlands
Sinterklaas is erg Nederlands. Liegen over Sinterklaas is misschien nog het best te vergelijken met liegen over de kerstman, maar er zijn ook andere voorbeelden van ‘Sinterklaasachtigen’. Kok: “Naar mijn weten zijn andere voorbeelden niet zo groot als in de Nederlandse Sinterklaas.” Bovendien valt het Kok als ze naar deze figuren kijkt op dat het vaak angstaanjagende typjes kunnen zijn. “Je ziet dat onze Sinterklaasviering door de jaren heen wel minder spannend is geworden. In het buitenland zie ik nog wel meer die spanning. Er is vaak een duivelachtige figuur bij, bijvoorbeeld.”
Volksverhalen met een functie
Het Sinterklaasverhaal is een voorbeeld van een volksverhaal. Volksverhalen hebben voor kinderen vaak een morele boodschap over goed en kwaad. Soms zijn ze ook bedoeld om te zorgen dat kinderen zich aan bepaalde regels houden. In gebieden met veel water zijn bijvoorbeeld verhalen over zeemonsters, om te zorgen dat kinderen niet te dicht bij het water gaan spelen. Ook zijn er verhalen bekend over boemannen die kinderen meenemen als ze hun bed uit gaan. Die verhalen worden verteld om te zorgen dat kinderen ’s nachts in bed blijven. Verhalen met een opvoedkundige rol dus. Er worden ook normen en waarden doorgegeven via volksverhalen. Kok: “Bij Sinterklaas is dit deels ook zo. Maar ik zie wel een beweging: Veel ouders proberen het feest vooral positief in te vullen. En in 2020 heeft Sinterklaas in het Sinterklaasjournaal zijn excuses aangeboden voor het meenemen van kinderen in de zak, waarbij hij vertelde dat hij dat nu echt niet meer doet.”
Langetermijneffect
Maar is het erg dat we tegen kinderen liegen over het bestaan van Sinterklaas? “Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat liegen over Sinterklaas schadelijk is voor kinderen.” Er zijn wel onderzoeken gedaan, vooral naar de kerstman, en daaruit blijkt dat er eigenlijk geen langetermijneffect is. Sommige kinderen hebben er meer last van dan anderen. Maar je hoort ook veel dat kinderen het leuk vinden om vervolgens mee te mogen doen met de volwassenen, en dat dat veel goed maakt.
Kok vertelt over een onderzoek in Amerika in de jaren ’70, waarbij aan kinderen die inmiddels in het complot zaten, gevraagd werd wat zij dachten dat volwassenen moesten doen voor de jongere kinderen. Kok: “De overgrote meerderheid zei: ‘We moeten die kleinere kinderen wel blijven voorliegen over de kerstman, want ze hebben er zoveel plezier aan’.”
“Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat liegen over Sinterklaas schadelijk is voor kinderen.”
80% van de ouders liegt tegen hun kind
Vraag je aan de gemiddelde ouder of hij of zij het goed vindt als je als ouder tegen kinderen liegt, dan is het antwoord in eerste instantie meestal nee. Want liegen, hebben we allemaal geleerd, mag niet. Toch vertellen ouders in de praktijk dagelijks onwaarheden tegen het kroost: over wat er in het avondeten zit, of over hoe laat het is, bijvoorbeeld. In Nederland is niet eerder onderzoek gedaan, maar uit internationaal onderzoek blijkt dat 80% van de ouders tegen hun kind liegt.
Liegtips
Kok wordt heel vaak gevraagd om adviezen over liegen tegen kinderen, ook in Sinterklaastijd. Ze heeft wel een paar ideeën daarbij. Een daarvan is: niet dreigen. Zeggen dat een kind geen kadootjes krijgt of meegaat naar Spanje. “Dreigen kan heel angstaanjagend zijn voor kinderen. Dat lijkt me niet wenselijk, want dan is het niet meer een leuke leugen, maar kunnen de kinderen er echt van wakker liggen.” Daarnaast raadt Kok aan het kind te volgen. “Kinderen gaan op een gegeven moment vragen stellen. Dat is een natuurlijk moment om als ouders in mee te gaan: bestaat Sinterklaas eigenlijk wel echt? Ik kan me voorstellen dat je op zo’n moment geen extra rits leugens uit de kast moet halen.”
Kok: “Ouders vragen zich vaak af of liegen effect heeft op het vertrouwen en de band met hun kind. Wat kan ik wel en niet doen en waar moet ik op letten? Daar probeer ik in mijn onderzoek antwoord op te geven.”
- Universitair Hoofddocent
- Meer informatie
Lees meer over het onderzoek van dr. Kok op Nu.nl en in Quest
Meehelpen aan het onderzoek
Ben je ouder of verzorger? Dan kun je helpen bij dit onderzoek, door deze vragenlijst in te vullen. De vragen gaan over of je weleens een leugentje om bestwil gebruikt en zo ja, wanneer. Op dit moment zijn de volgende categorieën ouders het hardste nodig: vaders, ouders van kinderen van 0-6 jaar en ouders van kinderen ouder dan 16 jaar.
- Gerelateerde content
- Gerelateerde links
- Studeer Pedagogische Wetenschappen!
