Ruth Van der Hallen over hoe haar citizen science-project kinderen helpt aan meer veerkracht

Wat hebben jullie precies gedaan?

“Dit project is een samenwerking met het Wetenschapsknooppunt van Erasmus Universiteit Rotterdam. In totaal hebben vijftien scholen meegedaan aan het onderzoek, 700 Rotterdamse basisschoolleerlingen verspreid van Rotterdam-Zuid tot Kralingen. Elk van deze scholen ging aan de hand van een lespakket op onderzoek uit in de klas: ontdekken wat veerkracht is, hoe veerkracht werkt, en hoe onderzoek doen precies in zijn werk gaat.”

Grappig genoeg is dat in deze tijd bijzonder relevant.

“Ja, de afgelopen maanden hebben (ook) kinderen ervaren hoe de hele wereld ineens op zijn kop kan staan. We hebben onderzocht hoe veerkrachtig kinderen in Rotterdam zijn, hoe ze omgaan met stress en tegenslag. Het vernieuwende aan dit project is het citizen science-aspect, ook wel burgerwetenschap genoemd. Het idee is dat burgers, kinderen in dit geval, niet louter zelf ‘onderzocht’ worden, maar dat zij samen met de onderzoekers aan onderzoek doen. Enerzijds leren kinderen hoe wetenschappelijk onderzoek werkt, anderzijds dragen ze met hun antwoorden bij aan ons onderzoek. Met een thematiek waar ze bovendien dit jaar meteen iets aan hebben. We koppelen de onderzoeksresultaten ook terug aan de scholen en ouders.”

Hadden jullie corona in gedachte bij het opzetten van dit onderzoek?

“Nee, het idee voor het onderzoek is een jaar eerder ontstaan. De pandemie is natuurlijk wel een urgente aangelegenheid om het thema tegenslag en stress te bespreken in de klas. Het werd heel tastbaar.”

Het onderzoek loopt nog. Zijn er al eerste bevindingen?

“We hebben nu data van ongeveer een derde van de leerlingen. In deze voorlopige data zien we dat er op het gebied van veerkracht weinig verschillen zijn tussen jongens en meisjes. Als we kijken naar hoe kinderen omgaan met tegenslag, zien we dat meisjes vaker sociale steun zoeken en zelfkritischer zijn dan jongens. Ook zien we dat zowel coping als veerkracht samenhangen met de mate waarin kinderen zich thuis voelen in de klas. Kinderen die zich daar op hun plek voelen, blijken veerkrachtiger.”

Waarom is dit een uniek project?

“Burgerwetenschappen wordt niet zo vaak beoefend, omdat het gemakkelijker is om als onderzoeker alle touwtjes in handen te hebben. Dat is jammer, want burgerwetenschap levert unieke resultaten op. Bovendien maakt het jongeren nieuwsgierig naar wetenschap. Uit de evaluaties merken we dat zowel de leerkrachten als de kinderen deze aanpak erg hebben gewaardeerd. Zo kregen Brian en ik bij de Zoom-bijeenkomsten veel vragen van de kinderen over het leven van een wetenschapper. Daarnaast is dit nieuwe thematiek: hoe je omgaat met tegenslag behoort niet tot het standaard curriculum van basisscholen. Juist in dit jaar waarin ze met veel teleurstellingen moeten omgaan – niet naar vrienden kunnen, niet naar school kunnen – is het interessant om hiermee actief aan de slag te gaan.”

Hoe werkt zo’n les?

“In de lessenreeks leren kinderen wat veerkracht is. En ze bedenken zelf lastige situaties – zoals een teleurstellend cijfer of ruzie met je broer – om vervolgens op onderzoek te gaan naar hoe andere kinderen in de klas hiermee omgaan. Word je verdrietig, sluit je jezelf op in je kamer, vraag je om hulp? Met de antwoorden die de kinderen zelf geven, kunnen ze elkaar inspireren om nieuwe copingstrategieën te gebruiken: ‘Ik doe altijd X, laat ik nu eens Y proberen’.”

Hoe gaat het project verder?

“We willen dit lespakket in de toekomst blijven aanbieden aan scholen, ook als ons onderzoek afgerond is. Zo willen we ervoor zorgen dat basisschoolleerlingen hiermee blijvend aan de slag kunnen, en dat basisschoolkinderen hun eigen coping en veerkracht via onderzoekend leren blijven verkennen.”

Heb je tips voor onderzoekers die zelf een citizen science project zouden willen opzetten?

“Gewoon doen! Het is voor onderzoekers misschien onwennig, uit de comfortzone stappen. Maar zodra je merkt hoe waardevol het is om vanaf het begin samen met je doelgroep je onderzoeksidee uit te werken, en welke inzichten je anders was misgelopen, ben je verkocht."