Rotterdamse experimenten lokale democratie leiden beperkt tot een versterking

In de collegeperiode 2018-2022 heeft Rotterdam geprobeerd de lokale democratie te verrijken door te experimenteren met gebiedscommissies, wijkraden en wijkcomités. De experimenten zijn onderdeel van de zoektocht om de kloof tussen burger en bestuur te overbruggen. Daarnaast is hierbij gezocht op welke wijze de Rotterdamse burgers beter vertegenwoordigd kan worden. Om uit te zoeken of het lokale bestuursmodel sterker is geworden, hebben bestuurskundigen van de Erasmus Universiteit Rotterdam in opdracht van de gemeente Rotterdam uitgezocht in hoeverre de democratische experimenten op wijk- en gebiedsniveau bijdragen aan een versterking van de lokale democratie.

Tijdens de vier fasen van het onderzoek zijn bewoners, gemeenteraadsleden, gebiedscommissieleden, wijkraadsleden, wijkcomitéleden, wijkmanagers en wijknetwerkers, ambtenaren uit de gebieden en de wijk, bestuurders en politici geïnterviewd of via enquêtes benaderd.

Onevenredige machtsverhoudingen

De onderzoekers concluderen in de vierde en laatste onderzoeksfase dat de lokale democratie niet de beoogde versterking heeft opgeleverd. Belangrijkste reden is de onevenredige machtsrelatie tussen de gebieds- en wijkorganen enerzijds en de centrale bestuurs- en beleidsorganen anderzijds. Het onderzoek merkt dan ook op dat er sinds 2018  geen structurele wijzigingen zijn doorgevoerd die deze relatie meer in balans had kunnen brengen. Scherper gesteld, waar op centraal niveau wel ambities worden uitgesproken over meer gebieds- en opgavegericht werken, maar geen wijzigingen worden doorgevoerd, is op decentraal niveau het model met de gebiedscommissies op de schop gegooid en ontbeerden de nieuwe organen (wijkraden en -comités) nog meer dan de gebiedscommissies slagkracht om impact te genereren. Het nieuwe bestuursmodel Wijk aan Zet, met 39 wijkraden, is ook onder de loep genomen, waarbij de kansen en bedreigingen van de Wijk aan Zet zijn uiteengezet.

Lokale democratie sterker door strijd

Uit het evaluatieonderzoek blijkt ook dat democratie niet per definitie leuk, gezellig of verrijkend is. Het is een vorm van strijd, maar dan op een beschaafde manier, via debat en procedures. Het is bedoeld om op een vreedzame wijze conflicten te beslechten. Daar waar maatschappelijke vraagstukken in complexiteit alleen maar lijken toe te nemen, neemt ook de controverse toe en daarmee dus ook de strijd om belangen. Zo stelt het onderzoek dat dit ook merkbaar zal worden in de wijkraden. Daarnaast wordt er geopperd dat stad en wijk niet zelden tegenover elkaar zullen staan of dat er sprake kan zijn van conflict binnen een wijk of tussen wijken. Democratie is niet bedoeld om dat conflict weg te moffelen achter een rookgordijn van dialoog, ontmoeting en interactie. Democratie is juist bedoeld om dat conflict een podium te bieden. Dus ook de strijd tussen de wijk en de stad verdient het om op een democratisch verantwoorde en transparante wijze beslecht te worden. De onderzoekers kaarten aan hoe volwassener een democratisch model, hoe beter het in staat is het conflict te accommoderen. Wat dat betreft geldt wel degelijk: een democratie wordt sterker door strijd.

Webinar Sterker door Strijd?

Tijdens de webinar Sterker door Strijd? worden de uitkomsten gedeeld en gaan de onderzoekers in gesprek met Rotterdammers en politici over hoe de lokale overheid kan worden versterkt en de kloof tussen burger en overheid gedicht. Bedoeld voor iedereen die is geïnteresseerd in de lokale democratie en democratische experimenten: woensdag 23 februari tussen 15:30 en 17:30. Lees hier meer over de webinar ‘Sterker door Strijd?’ 

Rapport
Sterker door strijd? De wijk, de stad en de Rotterdammer – vier jaar democratische innovatie in de Maasstad
Auteurs: Arwin van Buuren, Ingmar van Meerkerk, Karlijn Schipper, Frank van Steenbergen, Fey Al Faidi

Uitgave: Erasmus Universiteit Rotterdam | ESSB en Dutch Research Institute for Transition (DRIFT)
ISBN: 978-90-75289-61-9

In de media 

NRC Rotterdam Bijlage h