Tijdens ons webinar over het mobiliseren en betrekken van stakeholder verwelkomden we Jan Peter van den Toren. Als eigenaar en directeur van Birch Consultants en praktijkprofessor Ondernemen in Ecosystemen aan Tilburg University kan hij beschouwd worden als een autoriteit op het gebied van stakeholdernetwerken. De Erasmus Universiteit streeft ernaar om met onderzoek en onderwijs impact te maken op maatschappelijke transities. We leren studenten samen te werken met sociale partners, en hun kennis en vaardigheden toe te passen om zo complexe uitdagingen aan te pakken. Daarom investeren we in duurzame samenwerkingen met bedrijven en maatschappelijke organisaties. In dit artikel bespreken we de hoofdpunten uit de keynote van Jan Peter. Les één: “Nabijheid doet ertoe!”
Innoveren in het ecosysteem
“We zien steeds vaker hoe universiteiten en grote bedrijven gezamenlijk campussen bouwen waar het bedrijfsleven en de wetenschap elkaar ontmoeten. De Erasmus Universiteit vormt hierop geen uitzondering, gezien de plannen voor een campus in Rotterdam Zuid. Die nabijheid van kennis en bedrijfsleven is belangrijk voor innovatie; universiteiten willen afgestudeerden afleveren die goed zijn uitgerust voor het aanpakken van maatschappelijke problematiek en wanneer toonaangevende bedrijven, overheden en ngo’s in de directe omgeving van de universiteit gevestigd zijn, is het voor studenten makkelijker om sociale en economische uitdagingen te zien, te ervaren en ermee aan de slag te gaan.”
“Als we het hebben over het ecosysteem, bedoelen we het vloeiende mechanisme van interactie in een bepaalde regio of sector, rekening houdend met geografische omstandigheden, bedrijvigheid, menselijk vermogen, financiën en leiderschap. Hoe kan een regio optimaal gebruik maken van haar middelen en deze samenbrengen? Immers: de kwaliteit van een ecosysteem beïnvloedt de kwaliteit van de uitkomsten - oplossingen voor commerciële en maatschappelijke doelen. Ten overstaan van grote transities die een enorme invloed op de maatschappij zullen uitoefenen, vragen regionale spelers zich af: wat is ons DNA, wat zijn de middelen waarop we kunnen bouwen, hoe werken we aan het begrijpen van onze uitdagingen en duurzame oplossingen? Universiteiten spelen hier een cruciale rol. Zij kunnen helpen bij het vinden van dat DNA, bij het analyseren van het ecosysteem en haar problemen, en bij het onderzoeken van de oplossingsmogelijkheden die daarbij horen.”
Bèta tegen de rest
“Niet alle ecosystemen beschikken over dezelfde basis aan middelen. Als we bijvoorbeeld kijken naar technologiegedreven ecosystemen, dan zien we dat er al veel wordt samengewerkt: bedrijven en universiteiten delen vaak laboratoria. Dat geeft techbedrijven de mogelijkheid om delen van hun onderzoek uit te besteden. Als econoom - afkomstig uit het alfa/gamma domein - valt het me altijd op dat het in de bètawetenschappen relatief makkelijk is om samenwerkingen te starten en kennis in te zetten. Alfa/gamma universiteiten - zoals de EUR - voelen ook de noodzaak en de ambitie om samenwerkingen tussen kennisinstellingen en de samenleving te versterken. Faculteiten moeten aan het werk om dit te kunnen realiseren, en daar zijn al genoeg voorbeelden van. De echte wereld moet naar het klaslokaal, en het klaslokaal moet naar de echte wereld. Om invulling te geven aan een partnerschap kunnen we het onderwijs onderverdelen in vier categorieën: soms komt het initiatief van de universiteiten, in andere gevallen wordt toenadering gezocht door maatschappelijke spelers. Hetzelfde geldt voor de locatie.”
Tijden van crisis
“Samenwerking is extra belangrijk in tijden van crisis, zoals de coronacrisis vandaag de dag. Een crisis versterkt economische verschuivingen; oude industrieën vallen sneller om en nieuwe initiatieven komen sneller op. Een gezond ecosysteem helpt bij het vinden van innovaties en het implementeren van nieuwe manieren van werken. Het stelt ons in staat om ideeën achter ons te laten die niet langer relevant zijn.”
Belangrijke lessen
“Studenten kunnen veel verschillende rollen vervullen in de samenleving. Dat is een belangrijk punt, want momenteel is het meest voorkomende rolmodel voor een universitair student de internationaal opererende wetenschapper, de onderzoeker, de docent die ze dagelijks zien. Sommige studenten zullen in de academische wereld blijven werken, maar de meeste zullen hun weg elders in de maatschappij vinden. Dat is een van de redenen waarom Tilburg University praktijkprofessoren aanstelt: om het scala aan rolmodellen te verbreden en om studenten te stimuleren in contact te komen met andere professionals dan hun universitair docenten.”
“Daarnaast kunnen universiteiten hun ecosysteem versterken door nieuwe kennis toepasbaar te maken voor, en deze te ontwikkelen in samenwerking met, bedrijven en publieke instellingen. Ze kunnen regionale innovatie ondersteunen door afgestudeerden af te leveren die kunnen fungeren als de leiders van morgen, die grote veranderingen mogelijk maken. Daarom is het belangrijk dat studenten worden aangemoedigd om erover na te denken of zij een toekomst als ondernemer zien voor zichzelf - sociaal dan wel commercieel. Als die ambitie er is, dan moeten universiteiten hen helpen door ze de vaardigheden aan te leren die nodig zijn om hun initiatieven te starten.”
“Maar hoe vind je de relevante stakeholders in een ecosysteem? Met wie moeten we samenwerken, waar vinden we de leiders? Je kunt natuurlijk naar de Kamer van Koophandel gaan, maar er zijn ook andere manier om in contact te komen met de bedrijven in je omgeving. Techleap bijvoorbeeld, laat de start-ups in jouw regio of sector zien. De RVO-website Volginnovatie en de EU-databank Cordis laten zien welke bedrijven en ngo’s al actief zijn in O&O-projecten. Deze bedrijven zijn vaak kennisintensiever en lopen dus tegen tal van uitdagingen aan die ze met universiteiten zullen willen delen.”
