Misstanden in de opvang van alleenstaande minderjarige vluchtelingen: "We constateerden talrijke vormen van geweld."

In de Zembla-aflevering 'Gevlucht en verwaarloosd', uitgezonden op 16 maart, belichten diverse experts de problematische situatie in de opvang voor minderjarige vluchtelingen. Deze kinderen en jongeren worden in pleeggezinnen geplaatst waar ze regelmatig te maken krijgen met verwaarlozing, mishandeling of andere onveilige situaties. Daarnaast verblijven veel kinderen zonder verblijfsstatus in gebrekkige noodopvanglocaties met minimaal toezicht, zoals afgelegen hotels, waar in sommige gevallen ook criminele activiteiten plaatsvinden. 

Stichting Nidos draagt de voogdij over deze kinderen en heeft, zo stelt Zembla, de verantwoordelijkheid voor hun verzorging en opvoeding. De stichting wordt hiervoor gefinancierd door het Ministerie van Asiel en Migratie. 

Geweld in de opvang van minderjarige vreemdelingen bekend sinds 2019 

De huidige misstanden vormen geen nieuw fenomeen, bevestigt Bouabid wanneer hij in de uitzending naar zijn bevindingen wordt gevraagd. In 2019 publiceerde hij, in samenwerking met projectleider en hoogleraar Criminologie Richard Staring, een onderzoek naar geweldsincidenten in de overheidsopvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen gedurende de periode 1990-2018. Dit onderzoek maakte deel uit van de Commissie De Winter, die op verzoek van het toenmalige kabinet onderzoek deed naar geweld in de Nederlandse jeugdzorg sinds 1945, met als doel toekomstig geweld zo veel mogelijk te voorkomen. 

Over het geweld dat hij tijdens zijn onderzoek documenteerde, verklaart Bouabid in Zembla: "We constateerden talrijke vormen van geweld. Twee specifieke categorieën kwamen echter sterk naar voren. Ten eerste onderling fysiek geweld – alledaagse conflicten, meningsverschillen en spanningen die ontstaan tussen personen die op dezelfde beperkte oppervlakte samenwonen. Deze situaties kunnen escaleren tot gevechten waarbij meerdere jongeren betrokken raken. Daarnaast observeerden we zelfbeschadiging, waarbij jonge vluchtelingen zichzelf verwonden, in hongerstaking gaan, of in extreme gevallen suïcidepogingen ondernemen." 

Oorzaken van de aanhoudende problematiek 

In reactie op vragen van Zembla erkennen woordvoerders van Stichting Nidos dat "de druk buitengewoon hoog is geweest door toegenomen instroom (van minderjarige vluchtelingen – red), maar dat de situatie nu weer onder controle is." Bouabid identificeert het Nederlandse migratiebeleid als een belangrijke verklaring voor zowel de organisatorische druk als het voorkomen van geweld: "Nederland hanteert een streng migratierecht dat resulteert in langdurige wachttijden. Dit genereert stress, spanning en onzekerheid. Deze ervaring is collectief – je bent niet de enige in een asielprocedure, niet de enige die wacht op gezinshereniging. Deze omstandigheden faciliteren de manifestatie van frustraties en spanningen." 

Onderzoek door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd 

In een officiële verklaring aan Zembla erkent Nidos dat de opvang in gezinnen onder druk is komen te staan, waardoor het is voorgekomen dat jongeren in ongeschikte gezinnen zijn geplaatst. De organisatie benadrukt echter dat de veiligheid van jongeren altijd prioriteit heeft gehad. 

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd heeft laten weten de bevindingen van Zembla zorgwekkend te vinden en is een onderzoek naar Nidos gestart.