Wat doen festivalorganisatoren om een plek voor iedereen te zijn? Dat onderzocht Britt Swartjes (Erasmus School of History, Culture and Communication) in haar proefschrift. Uit de interviews die ze afnam blijkt dat veel organisatoren daar heel bewust mee bezig zijn. Opvallend is dat sterk de link wordt gelegd tussen muziekgenres en publiekgroepen. Tegelijk laat het onderzoek zien dat organisaties zelf erg gesloten en vaak nog weinig divers zijn.
Blijdorp Festival, Motel Mozaïque of Rotterdam Unlimited. Een kleine greep uit het diverse festivalaanbod in Rotterdam. Maar wat doen festivals eigenlijk om diversiteit en inclusie te bevorderen? Dat is de hamvraag in het promotieonderzoek van Britt Swartjes. Ze interviewde organisatoren (van directeuren tot stagiairs) en was op tal van festivals te vinden waar ze onder meer fotografen volgde. "Er heerst vaak de aanname dat festivals van nature een collectieve en sociale ervaring bieden, als een soort vrijplaats. Maar dat gebeurt niet zomaar. Hoe kom je van een leeg veld tot een bruisende plek waar mensen elkaar ontmoeten? En welke processen zitten daarachter? Daar ben ik nieuwsgierig naar."
De gemiddelde festivalbezoeker is zich niet bewust van wat er bij de organisatie komt kijken en dat er niets aan het toeval wordt overgelaten. Uit de gesprekken bleek dat diversiteit en inclusie een belangrijk onderwerpen zijn, waar vaak heel bewust over wordt nagedacht. Denk aan de marketing, de ticketprijzen en de aankleding, maar ook of je een festival in het Zuiderpark of in het Vroesenpark organiseert. En natuurlijk de artiesten die je wilt programmeren: "Wat mij in de gesprekken opviel is dat er sterk de neiging is om in genres en publieksgroepen te denken: 'Techno is voor jongeren en house voor oude mensen, hip-hop trekt een zwart publiek en singer-songwriter juist een wit publiek', kreeg ik dan terug."
Groepen mengen, maar knokken soms ook
Tegelijk zijn er veel organisatoren, zoals Rotterdam Unlimited en Blijdorp Festival, die het belangrijk vinden dat groepen die normaal niet met elkaar in contact komen toch mengen. "Ze denken na over hoe verschillende groepen over het terrein bewegen en programmeren bijvoorbeeld twee totaal verschillende artiesten na elkaar op het hoofdpodium", vertelt ze. Dat groepen ook met elkaar in conflict komen is gelukkig zeldzaam, maar organisatoren zijn zich wel degelijk bewust van de risico’s en schalen daarom soms de beveiliging op. "Een organisator vertelde dat hij te maken had gehad met een vechtpartij tussen liefhebbers van dance- en urbanmuziek. Dan moet je gaan nadenken over hoe zo’n conflict vermeden kan worden."
Wie zet je op de foto?
In de aanloop naar festivals wordt ook nagedacht over hoe je door de marketing verschillende doelgroepen kunt bereiken. Denk aan wie je toont in promotievideo’s of op foto’s op sociale media. Wanneer kinderen welkom zijn, dan wil je bijvoorbeeld ouders triggeren met foto’s van spelende kinderen. Swartjes volgde tijdens festivals een aantal fotografen: “Die blijken heel sterk het principe van ‘standing out’ te hanteren. Zo sprak ik op een rockfestival een fotograaf die bewust een zwarte jongen met wolfmasker op de foto zette. "Je schetst een beeld dat meer divers is dan festivals in werkelijkheid zijn. Maar tegelijk wordt dit ook gezien als een manier om nieuwkomers over de streep te trekken.”
Organisatie is vaak incrowd
Hoewel diversiteit en inclusie dus veel aandacht krijgen, laat het onderzoek van de promovenda zien dat de organisatie achter festivals een gesloten bastion is. Het is een echte mannenwereld waar je mensen moet kennen om ertussen te komen. Swartjes interviewde tal van stagiairs en dat waren soms best heftige gesprekken: "Sommigen waren echt volledig afgeknapt op de festivalindustrie. Met name vrouwen gaven aan dat de cultuur niet bij hen paste. Ze vonden het bijvoorbeeld te competitief en dat het nemen van grote risico’s werd verheerlijkt."
Blinde vlek blijft
Hoewel festivals dus erg bezig zijn met het aantrekken van een divers publiek, blijkt dat dus in hun eigen organisatie lastig. Swartjes vindt dat jammer. "Je loopt het risico dat je een blinde vlek ontwikkelt en als dezelfde mensen lang op een plek blijven zitten dan houd je dat ook in stand", legt ze uit. Hier is dus nog een grote slag te maken, maar tegelijk ziet de onderzoeker het bewustzijn groeien. "Wanneer ik het paper over de organisatiecultuur presenteerde aan festivalorganisatoren, gaven ze toe dat de wereld vrij gesloten is. Niemand schoot in de verdediging."
Het onderzoek had voor Swartjes de leuke bijkomstigheid dat ze tal van festivals kon bijwonen, al waren het door de coronapandemie lang niet zo veel als ze had gewild. De dataverzameling liep twee jaar uit, om ook in het eerste 'normale' festivalseizoen op pad te kunnen. "Ik kan nu niet meer normaal naar een festival", grapt ze. "Ik ben me heel erg bewust van het publiek en wie er op welk podium staan en denk dan na over de afwegingen van de organisatie. Die bril krijg ik niet meer af, maar je leert gelukkig ook dit af en toe uit te zetten."
- Promovendus
- Meer informatie
Op vrijdag 31 mei 2024 verdedigt B. Swartjes het proefschrift met de titel: ‘(Het) verschil maken: een sociologische blik op muziekfestivalwerk- en productie‘.
- Gerelateerde content
