Onzekerheid, lage lonen en lange werkdagen. Arbeidsmigranten hebben het vaak zwaar in de Nederlandse land- en tuinbouw. Hoe kan dat? Econoom Karin Astrid Siegmann is gespecialiseerd in de analyse van arbeids- en genderverhoudingen. Ze vertelt bij Studio Erasmus wat de oorzaken zijn van de misstanden in deze industrie en wat de rol van de grote supermarktketens daarin is.
De meerderheid van de arbeiders in de Nederlandse tuinbouw zijn migranten uit Oost-Europa. "Dat zijn net als wij EU-burgers, maar ze worden behandeld als tweederangsburgers", vertelt de onderzoeker.
Gereguleerde wantoestanden
De arbeidsmigranten in de tuinbouw hebben een heel zwakke positie op de arbeidsmarkt. "Het merendeel werkt via uitzendbureaus voor een teler. De cao van uitzendbureaus is anders dan andere cao’s. Er bestaat veel meer flexibiliteit. Het is ooit bedacht als win-winsituatie voor werkgever en werknemer. Alleen voor werknemers komt dat eigenlijk nooit uit."
Het idee achter dit 'gefaseerde arbeidscontract' is dat je op termijn meer vastigheid moet krijgen. Het probleem is alleen dat er allerlei trucs zijn om dit te omzeilen. Siegmann: "Vaak worden mensen na een bepaalde periode gewoon ontslagen. Of ze blijven voor dezelfde teler werken maar dan via een ander uitzendbureau. Ze komen daardoor nooit verder op de weg naar meer vastigheid. Er bestaan in Nederland heel veel wetten die flexibiliteit en onzekere arbeidsomstandigheden legaal maken. Ik noem dat: gereguleerde wantoestanden."
Werkgever en huisbaas tegelijk
Een ander aspect waar het misgaat is de regeling 'bed & brood'. Het uitzendbureau heeft dan een dubbele rol voor arbeidsmigranten, als aanbieder van zowel werk als een woning. "Dat lijkt fijn omdat de arbeidsmigranten de woningmarkt hier niet kennen. Het creëert alleen grote afhankelijkheid. Als ze hun werk verliezen, raken ze ook gelijk hun huis kwijt. En dat komt nog weleens voor."
Is er een hele sector opgetuigd om deze mensen zo effectief mogelijk uit te knijpen? "Dat is mooi verwoord", aldus de onderzoeker. "Soms is het zelfs zo dat uitzendbureaus meer verdienen aan de verhuur dan aan het daadwerkelijk laten werken in de kassen."
Volgens Siegmann heeft dat te maken met het Nederlandse belastingstelsel: "Voor mensen die uit het buitenland komen kan je bepaalde kosten, zoals huisvesting, aftrekken van de belasting. Hoe hoger de huur, hoe meer je kunt aftrekken. Op die manier kan je de kosten laag houden voor de teler en verdien je dubbel als huisbaas en werkgever."
Supermarkten zijn de 'schurken'
Toch zijn de uitzendbureaus niet de grote boosdoeners in dit verhaal. Siegmann kijkt dan vooral naar de rol van supermarkten. "In Nederland hebben Jumbo en Albert Heijn samen een marktaandeel van 60%. Met deze enorme machtspositie kunnen ze druk uitoefenen op de agrarische sector om de prijzen in de supermarkt zo laag mogelijk te houden. En wie merken dat? Dat zijn de arbeidsmigranten onderaan de keten."
"Als ik een toneelstuk zou schrijven in plaats van een wetenschappelijk artikel zou ik waarschijnlijk de supermarkten de rol van de schurk laten spelen. Aan de ene kant heeft de overheid wetten gecreëerd die deze ellende veroorzaakt. Aan de andere kant zijn er ook internationale wetten die het vormen van een monopolie of kartel tegengaan. Het probleem is dat deze wetten er niet zijn voor supermarkten. Daar zit zoveel macht op een plek. In die zin zijn de supermarkten echt de boosdoeners."
- Onderzoeker
- Meer informatie
Benieuwd naar meer interessante verhalen van onze wetenschappers? Bekijk de video's van Studio Erasmus of kom een keer naar onze gratis talkshow.
- Gerelateerde content
