Met hun enorme machtspositie oefenen supermarkten druk uit op de agrarische sector. Arbeiders, aan de onderkant van de arbeidsmarkt, komen daardoor buitenspel te staan. Onderzoeker Karin Astrid Siegmann van het International Institute of Social Studies betoogt in het AD dat dit niet zo hoeft te zijn en dat werknemers zelf iets aan die zwakke positie kunnen veranderen.
Uw vakgebied in maximaal honderd woorden?
“Ik onderzoek de situatie van mensen die werken aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Denk aan de landbouw, huishoudelijk werk en de seksindustrie. Het gaat dan om precair en onzeker werk. Ik onderzoek vooral hoe sociale machtsverhoudingen werken waardoor factoren als gender en migratie de positie van arbeiders verzwakken.”
Waarom heeft u een miniatuur van een kas in uw hand?
“Het staat voor de tuinderssector en voor de vraag hoe arbeiders beter beschermd kunnen worden. Ik zie in mijn woonwijk iedere ochtend busjes van uitzendbureaus komen die arbeiders voor tuinders in het Westland ophalen. Het uitzendbureau biedt ze naast werkgelegenheid ook huisvesting, transport en zaken als verzekeringen. Dat is makkelijk voor iemand zonder netwerken in Nederland, maar zo ontstaat ook meervoudige afhankelijkheid. Dat maakt de arbeiders kwetsbaar. Als ze hun werk verliezen, verliezen ze vaak ook hun huis.”
Waarom bieden werkgevers dat totaalpakket aan faciliteiten?
“Voor arbeidsmigranten zijn de kosten voor al die faciliteiten aftrekbaar van het brutoloon, waardoor de netto arbeidskosten voor de tuinder omlaag gaan.”
Deze arbeiders zijn dus kwetsbaar. Wat maakt hun positie zwak?
“Er wordt gewerkt met gefaseerde arbeidscontracten. In de eerste fase heeft een werknemer weinig rechten. Na 78 weken zou de werknemer door moeten gaan in fase B, met meer rechten. Maar zover komen ze meestal niet, want dan werkt de werknemer bijvoorbeeld via een ander uitzendbureau voor dezelfde tuinder. Zo begint fase A opnieuw.”
Kan een werknemer daar iets aan doen?
“Als je mondig bent, loop je het risico te worden ontslagen. De meeste werknemers zijn bovendien niet in staat om zich te laten horen. Ze zijn onvoldoende bekend met de Nederlandse wet- en regelgeving. Ze werken veel en hebben weinig tijd om zich erin te verdiepen. Ze bouwen vaak ook geen Nederlands sociaal netwerk op.”
Is het de schuld van de tuinders en uitzendbureaus?
“In de hele discussie, nu ook met de protesterende boeren, mis ik de rol van de supermarkten. Albert Heijn en Jumbo hebben samen een marktaandeel van bijna 60 procent. Met die enorme machtspositie kunnen ze druk uitoefenen op de agrarische sector. Ze dwingen zulke lage prijzen af waardoor tuinders niet in staat zijn om te investeren in arbeidsvervangende technologie, waardoor er goedkope arbeidskrachten nodig blijven.”
- Onderzoeker
