Prof.dr. Laura den Dulk is hoogleraar bestuurskunde en doet onderzoek naar de balans tussen werk en privé. Tijdens een onderzoek bij drie publieke organisaties naar flexibel werken en thuiswerken, brak de coronacrisis uit en zat iedereen gedwongen thuis. Ze gaat in gesprek met HR-beleidsadviseur Michelle Verheij over de voor- en nadelen van thuiswerken, en hoe het verder zal gaan ná corona.
Laura den Dulk, wat ziet u in het meest recente onderzoek naar thuiswerken?
LdD: “We zijn nog bezig, maar ik kan wel iets zeggen over de eerste uitkomsten. Ten eerste zien we dat ongelijkheid en verschillen tussen groepen mensen veel nadrukkelijker naar voren komen tijdens de coronacrisis.
We vroegen mensen: hoe tevreden ben je met je werk-privé balans, in vergelijking met vòòr de lockdown? We zagen een groep die meer tevreden was, een groep die even tevreden was, en een groep die minder tevreden was. Als éénderde van de mensen minder tevreden is, is dat best veel. Een verstoorde werk-privé balans heeft negatieve gevolgen voor het welbevinden en de gezondheid van mensen.
Het lag soms aan de omstandigheden: bijvoorbeeld thuisonderwijs geven aan jonge kinderen naast het werk. Aan de andere kant: in de meer tevreden groep zaten ook mensen met jonge kinderen, die het juist fijn vonden om meer tijd door te brengen met hun gezin. Iets anders wat mensen lastig blijken te vinden, is een nieuwe tijdsroutine vinden, het managen van grenzen tussen werk en privé. Wanneer begin je met werken, wanneer stop je? Zet je de computer uit om zes uur? Tijdens een lockdown vallen ook nog sociale activiteiten af, als de computer dan altijd aanstaat, is het moeilijk om het werk los te laten.”
Uit een grote survey die de Erasmus Universiteit Rotterdam eind april hield, blijkt dat stress en werkdruk bij werknemers en studenten groter werd door het thuiswerken. Hoe kijkt u hiernaar?
LdD: “Ik heb daar zelf geen onderzoek naar gedaan. Ik kan alleen uit eigen ervaring spreken. Ik heb een werkkamer thuis, dat is prettig, voor mij is het verschil niet zo groot. Uit mijn onderzoek blijkt dat het hebben van een aparte werkkamer één van de factoren is die een significant effect heeft op welzijn. Als je in dezelfde ruimte werkt waar je ook ontspant, vervaagt de grens tussen werken en ontspannen. Een andere negatieve factor die opspeelt, is de werkdruk. Mijn indruk is dat voor zowel het ondersteunend als academisch personeel de werkdruk is toegenomen, omdat het veel voeten in de aarde heeft om goed hybride onderwijs te verzorgen.”
“Als je in dezelfde ruimte werkt waar je ook ontspant, vervaagt de grens tussen werken en ontspannen”
Michelle Verheij: “We hebben gezien dat als je geen eigen werkkamer hebt, dat je ook een soort pop-up werkplek voor jezelf kunt creëren. Een plek die je ’s ochtends opbouwt en ’s avonds weer afbouwt, zodat het toch minder lijkt op de huiskamer waar je ook bent voor je ontspanning.
Het verschilt ook hoe je thuissituatie is. Mensen die alleen wonen, in een klein appartementje, worden gek van vijf dagen thuiswerken. Ikzelf heb geen aparte ruimte in huis. En mijn partner geeft pianoles in de kamer hiernaast, soms via zoom waardoor onze internetverbinding traag is. Ik zou liever op kantoor werken.”
Michelle Verheij, u ging bij prof. dr. Laura den Dulk te rade omdat u wilde kijken of flexibiliteit in tijd en locatie geïntegreerd kan worden voor EUR-medewerkers. Met wat we nu weten, is dat wenselijk?
MV: “Het is, zoals blijkt uit het onderzoek van Laura den Dulk, een tweesnijdend zwaard. Flexibiliteit kan veel voordelen hebben maar er zitten ook grote risico’s aan. Eén van deze risico’s is dat werk en privé te veel in elkaar gaan overlopen. Dan krijg je dat mensen hun werk niet kunnen loslaten, en in hun vrije tijd niet meer kunnen opladen. Het is heel belangrijk om de dialoog te blijven voeren en in gesprek te blijven over dit onderwerp, zodat je vooral de voordelen ziet.”
Is het probleem van thuiswerken eerder dat mensen niet hard genoeg werken, of dat ze té hard werken, als er geen grens meer is tussen werk en privé?
LdD: “Het gevaar is dat mensen thuis langer doorwerken. Als organisatie moet je duidelijk aangeven wanneer het goed genoeg is. En erop letten dat mensen vrije tijd overhouden.”
MV: “Een leidinggevende kan het goede voorbeeld geven, door bijvoorbeeld niet ’s avonds om acht uur, of in het weekend mails te versturen. Dan geven ze niet onbewust de boodschap door: het is normaal om nog aan het werk te zijn.”
Blijft het thuiswerken de norm, of zitten we op een dag weer allemaal op kantoor?
LdD: “Ik denk wel dat we bezig zijn om vaardigheden aan te leren rondom thuiswerken die we kunnen blijven gebruiken. Sommige administratieve werkzaamheden kunnen heel goed en zelfs sneller thuis, voor sommige mensen zal de drempel om af en toe thuis te werken vanaf nu lager zijn.”
MV: “We hebben ook kunnen zien wat we missen als we thuiswerken. Bijvoorbeeld de interactie op de werkvloer. Een meeting waarbij je van elkaars energie geniet. Of hoe je nieuwe ideeën krijgt door even te sparren bij het koffiezetapparaat. Honderd procent thuiswerken zal niet gebeuren. Maar je kunt je wel afvragen wat de functie van een kantoor is in de toekomst. Moet dat een plaats zijn waar iedereen een vaste werkplek heeft, of een plaats met flexibele mogelijkheden om samen te komen?”
LdD: “In mijn onderzoek zeggen mensen: ik ga niet meer het halve land door voor een vergadering, als we ook kunnen videobellen. Dat is winst. Als je autonomie aan de mensen geeft, en zij kunnen beslissen wat past bij hun eigen situatie en behoefte, kan dit leiden tot een betere werk-privé balans wat op haar beurt bijdraagt aan betere prestaties op het werk en dus lagere werkdruk.”
- Meer informatie
• “Wij willen dat iedereen die werkt voor de Erasmus Universiteit het beste uit zichzelf kan halen.” Lees hier het interview met dr. Roos Schelvis over werkdruk.
• Prof. dr. Arnold Bakker doet onderzoek naar de condities waarvan mensen erg gestrest raken, en waarvan ze juist plezier krijgen in hun werk.
• Voor EUR-medewerkers is er een platform over thuiswerken.- Gerelateerde content
