Stad en Migratie: duik in het levende laboratorium van Rotterdam

Kenniswerkers, vluchtelingen, arbeidsmigranten, ongedocumenteerden en tweede en derde generatie migranten komen samen in een plek als Rotterdam en maken samen de stad. De stedelijke uitdaging die diversiteit inhoudt, roept belangrijke en uiteenlopende sociologische vraagstukken op het gebied van wonen, werken, samenleven en lokale participatie in de stad. Hoe dienen we met zulke sociologische vraagstukken om te gaan? Vakcoördinator dr. Thomas Swerts en wetenschappelijk docent Lena van de Lande hebben met “Stad en Migratie” een vak gecreëerd dat jonge sociologen laat kennis maken met zowel de theorie en praktijk in de zoektocht naar antwoorden op deze sociologische vraagstukken. 

Het vak

Tijdens het vak “Sociologische Vraagstukken IV: Stad en Migratie” gaan studenten aan de slag met Rotterdam als levend laboratorium. In dit vak worden inzichten geput uit de intersectie tussen stadssociologie en migratiesociologie om de relatie tussen stad en migratie te onderzoeken. Daarbij worden de uitdagingen op gebied van migratie en diversiteit voor steden belicht en wordt onderscheiden welke rol Rotterdam nu inneemt wanneer het gaat als plek van aankomst, vestiging en vertrek van migranten. Swerts vertelt:

“Tijdens de herziening van het curriculum van de Bachelor Sociologie hebben we onszelf de vraag gesteld: wat maakt de Rotterdamse sociologie nu zo uniek? Dit is volgens mij het feit dat het nadrukkelijk publieke sociologie gaat, waarbij aankomende sociologen wordt aangeleerd niet vanaf de zijlijn of vanop afstand toe te kijken, maar te onderzoeken hoe ze een bijdrage kunnen leveren in de praktijk.  We willen onze studenten hiermee meegeven dat het aannemen van een sociologische blik een reële meerwaarde kan betekenen in de zoektocht van diverse maatschappelijke actoren naar antwoorden op vaak complexe hedendaagse vraagstukken.”

De praktijk

Wat is de impact van de opkomst van globale migratie en superdiversiteit op een stad als Rotterdam? Studenten kregen met een praktijkgericht traject de unieke kans om de collegezaal uit te stappen en samen te werken met partners uit de maatschappij.

“Bij het opzetten van dit vak kwam Thomas [Swerts red.] eigenlijk vrij snel met het idee om studenten echt met de praktijk kennis te laten maken, door middel van een buurt/stadsonderzoek waarbij studenten echt de stad in worden gestuurd,” vertelt Van de Lande. “Wij wilden hen echt iets terug laten geven aan de stad, in de vorm van een soort vrijwilligerswerk. Daarnaast konden zij hier hun kwalitatieve onderzoeksvaardigheden testen in de praktijk, door middel van interviews en observaties. Bijna een soort win-winsituatie, studenten konden hun kennis en vaardigheden aanscherpen terwijl zij iets voor een ander terugdeden.”

Samenwerken met partners uit de praktijk

Samen met Impact at the Core werd een werkweek georganiseerd met verschillende evenementen waarin de studenten de kans kregen om samen te werken met partners uit de praktijk. Zo konden de studenten persoonlijk ondervinden wat de impact is van vrijwilligerswerk en het werk dat organisaties dagdagelijks verrichten op migrantengemeenschappen in de stad. 

“Tijdens de werkweek leerden zij [studenten red.] uit eerste hand welke barrières mensen met een migratieachtergrond ervaren op de arbeidsmarkt en in het onderwijs,” zegt Swerts. “Bovendien bood de werkweek een kans om vanuit de Erasmus Universiteit Rotterdam ‘terug te geven’ aan organisaties en gemeenschappen die regelmatig participeren in sociologisch onderzoek.”

“Studenten hebben hierin echt zelf het contact met de partners moeten onderhouden,” vult Van de Lande aan. “Hierbij leren zij niet alleen hoe het is om samen te werken met (vrijwel altijd drukke, vrijwillige) partners, maar ook om evenementen te organiseren en daar bijvoorbeeld te presenteren. Zaken die, denk ik, de rest van hun werkende leven van pas kunnen komen. Tot slot maakten zij kennis met het 'onderzoeksveld' en de verschillende groepen die vaak vanuit een ivoren toren onderzocht worden, maar waar de studenten nu samen mee hebben geluncht, rondgelopen en gekletst.”

De werkweek

Op donderdag 7 december hebben de studenten verschillende activiteiten georganiseerd voor nieuwkomers in Rotterdam. Dit deden zij onder andere samen met MDT op Zuid en De Werkshop. Het doel was jonge vluchtelingen kennis laten maken met het hoger onderwijs en wat de universiteit hun te bieden heeft.

“Studenten konden hun onderzoek skills in de praktijk brengen door hiermee oefenen met echte respondenten, waarbij ze door het mee-organiseren van belangrijke meetings, trainingen of rondleidingen over de campus ook daadwerkelijk iets teruggaven aan de stad Rotterdam en haar (nieuwe) inwoners,” aldus Van de Lande. ”Als bonus leerden studenten ook nog eens een heel scala aan andere vaardigheden, zoals het samenwerken met partners, het organiseren van een event, het ondersteunen van trainingen, het nadenken over een spelende manier van leren (er zijn veel spellen bedacht tijdens de campusrondleiding) en het presenteren voor groepen.”

Swerts vult aan: “De samenwerking met partners houdt de studenten een spiegel voor waardoor zij zich bewust worden van hun eigen handelen en van hoe ze een vertaalslag dienen te maken om de kennis die zij in de opleiding opdoen optimaal te laten renderen bij het bereiken van een gemeenschappelijk doel.  Dit soort impactgerichte onderwijsvormen legt ook heel wat verantwoordelijkheid bij studenten om events te organiseren, helder te communiceren en zich naar de buitenwereld toe te leren verantwoorden. Dit zijn belangrijke vaardigheden waar aankomende sociologen ook in hun verdere loopbaan mee te maken krijgen.” 

De studenten

Het was de eerste keer dat de studenten echt in de praktijk konden meekijken, in plaats van alleen op basis van literatuur te werken. Maar wat vonden de studenten er zelf van? Tutor Geerke Visser, die de opdracht van nabij begeleidde en opvolgde, zei hierover het volgende: “De meeste studenten vonden het initieel spannend om zelf 'het veld' in te gaan. Ze vonden het een uitdaging om uit te reiken naar de partners, op respondenten af te stappen en interviews af te nemen. Toch keek uiteindelijk iedereen positief terug op de veldwerkervaring.” Deze ervaring werd door de studenten inderdaad als spannend en leuk ervaren. Maar de lessen gingen verder dan dat. Zo gaf een student aan “Door echt het gesprek aan te gaan met de mensen die schuilgaan achter de naam ‘immigrant’ of ‘statushouder’ blijken weer compleet nieuwe inzichten te bestaan over de theorieën die verschijnselen in onze maatschappij rondom immigratie verklaren. Naast deze nieuwe inzichten hebben wij ook kunnen nadenken over hoe wij iets terug konden geven aan participanten door hen te helpen met onze kennis over educatie en studeren in Nederland en Rotterdam. Dit hebben wij als zeer waardevol ervaren. Hierdoor hebben we een nieuwe kant van de sociologie leren kennen waarbij je ook echt iets terug kan doen voor de maatschappij.”

Tijdens het laatste college van het vak kregen studenten tot slot de kans om in directe dialoog te gaan met beleidsmedewerkers van het Team Inclusief Samenleven omtrent de rol die de gemeente Rotterdam speelt in de opvang, inburgering en het bevorderen van kansen voor ontmoeting en thuis voelen voor nieuwkomers in Rotterdam. In de zoektocht naar oplossingen rondom complexe maatschappelijke uitdagingen zoals migratie en diversiteit is het voor studenten cruciaal om buiten de collegezalen te treden en samen te werken met partners uit de praktijk. Dit is waardevol voor de ontwikkeling van de studenten als publieke sociologen, maar ook voor de maatschappij. Daarom is het goed dat er vakken zijn zoals “Stad en Migratie” die studenten de kans bieden om het levende laboratorium Rotterdam binnen te stappen en te werken aan het begrijpen van complexe vraagstukken. Het zijn dit soort impactgedreven onderwijsvormen die studenten voorbereid op hun plek in de maatschappij, waarbij ze een bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van de complexe vraagstukken van onze tijd.