In dit artikel behandelen we 5 belangrijke ethische overwegingen bij het samenwerken met maatschappelijke partners.
Een van de kernelementen van ons ‘Onderwijslandschap voor impactgedreven onderwijs’ is authenticiteit. Dit betekent dat we de leerreis met onze studenten beginnen vanuit een werkelijk probleem of 'zorgen' (Tronto, 1993). We nodigen onze studenten uit om zich te verbinden aan een probleem waar ze al om geven of om een nieuw probleem te ontdekken en om samen te werken met maatschappelijke partners die het probleem zelf ondervinden, een oprecht belang hebben bij een kwestie of die als taak hebben het probleem aan te pakken. Bovendien nodigen we onze studenten uit om zich met deze taken bezig te houden als een authentiek persoon: met emoties, angsten, opwinding en intentie – niet alleen met hun verstand.
Wat houdt 'zorgen' in?
Een inspirerende definitie is de volgende: "een eigensoortige activiteit die alles omvat wat wij doen om onze wereld zo in stand te houden, te continueren en te herstellen dat we daarin zo goed mogelijk kunnen leven" (Tronto, 1993). Er zijn twee bijzonder interessante elementen in deze definitie voor impactgedreven onderwijs. Ten eerste is 'zorgen' meer dan een ‘goed voornemen’, het is een praktische inspanning om een complex probleem te doorgronden en een positieve bijdrage te leveren. Deze praktijkgerichte poging wordt tastbaar in de ontwikkeling van een relatie met een specifieke organisatie of gemeenschap waarbij identiteiten, affecties en ethische implicaties ontstaan.
Ten tweede herinnert deze definitie ons eraan dat ‘zo goed mogelijk’ een poging is. 'Zorgen voor' is een continu proces om complexe problemen aan te pakken waarbij verschillende stemmen een rol spelen en er niet één juist antwoord is. We moeten voortdurend vraagtekens plaatsen bij onze aannames en vooroordelen en consequent gesprekken voeren met onze maatschappelijke partners om ervoor te zorgen dat onze samenwerking de juiste kant op gaat om vruchtbaar te zijn.
Hoe werkt 'zorgen'?
Op basis van onze ervaring met het samenwerken met maatschappelijke partners zetten we 5 ethische overwegingen uiteen die docenten en studenten in aanmerking moeten nemen. Deze principes helpen ons om een 'zorgzame' relatie te hebben met onze maatschappelijke partners en vormen een vruchtbare bodem voor een wederzijdse en succesvolle samenwerking
Respect
"De standpunten en belangen van alle stakeholders moeten serieus worden genomen"
Bij het werken aan een maatschappelijke uitdaging moeten stakeholders op gelijke voet worden benaderd, ongeacht de verschillen in kennis of achtergrond. Gemeenschapsbelangen mogen niet ondergeschikt worden gemaakt aan professionele of academische doelstellingen. De samenwerking met maatschappelijke partners moet actieve samenwerking en gedeelde besluitvorming inhouden. Projectdoelstellingen moeten voortkomen uit een wederzijdse verkenning en afweging van de behoeften, expertise en verwachtingen van stakeholders.
Transparantie
"Stakeholders moeten op de hoogte worden gehouden van het project, de voortgang en de impact ervan"
Er moet open communicatie zijn over alle aspecten van het project die de deelname van de maatschappelijke partner kunnen beïnvloeden. Het is belangrijk om stakeholders te informeren over je competenties, ondersteuningsvereisten, mogelijke verstoringen en de beschikbare middelen. Ook is het belangrijk om te weten wat de waarden, invloeden, operationele procedures en toegankelijke bronnen van de stakeholders zijn.
De hoeveelheid informatie die een stakeholder nodig heeft om zich ‘geïnformeerd’ te voelen, varieert van persoon tot persoon en tussen verschillende groepen. Daarom is het belangrijk om open te blijven staan voor vragen en duidelijk aan te geven dat je bereid bent om zorgen weg te nemen wanneer deze kenbaar worden gemaakt. Hiervoor kan het nodig zijn de methoden en hulpmiddelen die in het project worden gebruikt aan te passen.
Toestemming
"Deelnemers moeten met kennis van zaken instemmen met deelname aan het project"
Alle betrokkenen, vooral de leden van de gemeenschap, moeten de kans krijgen om geïnformeerde toestemming te geven, in plaats van alleen te vertrouwen op de vertegenwoordigers van organisaties. Besluiten om niet deel te nemen of zich later terug te trekken mag geen gevolgen hebben en kan vervolgzorg vereisen. Er moet extra aandacht worden besteed aan het verstrekken van duidelijke informatie- en toestemmingsprocedures voor kwetsbare personen.
Eerlijkheid
"Er moet een eerlijk evenwicht zijn tussen de voordelen en de lasten van het project"
Bij het werken met externe maatschappelijke partners is het belangrijk om de voordelen die zij uit de samenwerking kunnen halen af te wegen tegen de lasten die het project met zich mee kan brengen. Daarom is het van cruciaal belang om de behoeften van de organisatie in kaart te brengen voordat je een partnerschap aangaat. Iedereen die betrokken is bij het project moet de voordelen van het project erkennen en het daarover eens zijn om onrealistische verwachtingen te voorkomen en toekomstige teleurstellingen te vermijden.
Eerlijkheid is meer dan het vermijden van schade, en de voordelen moeten meer zijn dan geld of geschenken. Afwegen betekent ook rekening houden met het gebruik van middelen, zoals de tijd en energie van vrijwilligers. Met name organisaties met beperkte middelen moeten goed nadenken over hoe ze deze middelen willen inzetten.
Verantwoordingsplicht
"Docenten en studenten zijn verantwoordelijk voor hun acties tegenover de maatschappelijke partners"
Alle stakeholders zijn verantwoordelijk voor hun daden. Zowel studenten als docenten moeten verantwoordelijk zijn voor hun beslissingen, hoe ze informatie gebruiken en hun verplichtingen ten aanzien van hun partners. Tegelijkertijd zijn stakeholders verantwoordelijk voor de informatie die ze verstrekken en hun betrokkenheid bij het project, het onderzoek of de cursus. Verantwoording afleggen is de sleutel tot een wederzijdse en vruchtbare samenwerking.
Referenties
De la Bellacasa, M. P. (2017). Matters of Care: Speculative Ethics in More than Human Worlds. University of Minnesota Press. http://www.jstor.org/stable/10.5749/j.ctt1mmfspt (opent extern)
Tronto, Joan C. Moral Boundaries: A Political Argument for an Ethic of Care. Psychology Press, 1993.