Ronald van Raak wordt hoogleraar Filosofie in Nederland: “Ons land is een kruispunt van de filosofie in Europa”

Duizend jaar denken in deze streken is de moeite van het bestuderen meer dan waard, meent Ronald van Raak, de nieuwe hoogleraar Filosofie in Nederland. We interviewden Van Raak over zijn nieuwe aanstelling: ‘Ons land is een kruispunt van de filosofie in Europa.’

Waarom richt je je specifiek op de filosofie in Nederland?

“Toen ik in april 2021 begon bij ESPhil was dit de enige plek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam waar het leven en werk van Erasmus werd bestudeerd. Ook is dit een van de weinige plaatsen in ons land waar onderzoek wordt gedaan naar de filosofie in Nederland. Het is vreemd dat in dit land zo weinig aandacht is voor de eigen wijsgerige traditie. Dit onderzoek is interessant en levert inzichten op die nog altijd relevant zijn.”

En waarom Nederland? Is dat niet nationalistisch?

“Als het onderzoek naar de filosofie in Nederland iets leert, dan is het wel hoe internationaal verweven dit altijd is geweest. Denk aan Erasmus, die heel Europa bereisde, of Spinoza, die de zoon was van migranten. In onze streken kon Descartes zijn filosofie ontwikkelen en kwam een filosofie tot stand op basis van de leer van Newton. Iemand als Jacob Moleschott was in de negentiende eeuw in heel Europa bekend, maar is in ons land bijna vergeten. Of de beweging van de significa, een eeuw terug, een taalfilosofie die internationale faam verwierf.”  

Was hier tot nu toe dan zo weinig aandacht voor?

“In Rotterdam staat het onderzoek naar de filosofie in Nederland in een traditie, die teruggaat tot de tijd dat ik hier studeerde, dat was in de jaren negentig. Deze traditie willen we voortzetten en versterken. We zijn snel gewend om over de grenzen heen te kijken en dat is goed, maar filosofen en filosofieën uit andere gebieden kwamen ook naar deze streken. Ons land is een kruispunt van de filosofie in Europa en dat is de moeite van het bestuderen meer dan waard. De beoefening van de filosofie in ons land was ook altijd heerlijk multidisciplinair, met nauwe banden met bijvoorbeeld de theologie, natuurwetenschappen en psychologie. Filosofen gaven mede vorm aan het publieke debat en raakten betrokken in de politiek, waarbij zij stuitten op de grenzen van de tolerantie in dit land. Dat is ook leerzaam voor filosofen die zich nu willen mengen in het publieke debat.”   

Wat ga je in deze functie als eerste doen?

“De aandacht voor de filosofie in Nederland is groot, overal in het land mag ik lezingen geven over dit onderwerp. Duizend jaar denken in deze streken heeft een schat aan inzichten opgeleverd die historisch interessant zijn, maar ook relevant kunnen zijn voor discussies nu. Zo hielpen Erasmus en Spinoza mij om beter na te denken over gedeelde waarden in onze samenleving. Een beweging als de Moderne Devotie is een voorbeeld van vrouwen in de middeleeuwen die nadachten over zaken als God en zingeving, maar buiten de kaders van de kerk. Nu ben ik bezig met een overzichtswerk van het denken in onze streken, van het jaar duizend tot nu. Dat levert voor mij allerlei nieuwe inzichten op en laat zien hoeveel we nog niet weten.”