Op 17 april was politiek filosoof Gijs van Oenen (Erasmus School of Philosophy) te gast bij het NOS-radioprogramma ‘Met het oog op morgen’ om te spreken over het groeiende institutioneel wantrouwen en de gevolgen daarvan op de democratische rechtstaat.
Volgens een onlangs uitgebracht rapport van de AIVD zijn er op dit moment honderdduizend mensen in Nederland die aanschurken tegen complottheorieën waarbij de overheid wordt gezien als een kwaadwillende elite, maar ook andere instituties zoals de rechtspraak, de politie en justitie worden door deze mensen met een ‘diepe vijandigheid, fanatisme en gewelddadige fantasieën’ tegemoet getreden. Erik Akkerboom, Directeur-generaal van de AIVD spreekt over een bedreiging van de nationale veiligheid en een mogelijke ondermijning van de democratische rechtsorde.
Wantrouwen en verwachtingen
Politiek filosoof Gijs van Oenen stelt dat we een onderscheid moeten maken in complotdenkers. Zij die denken dat een kwaadwillende overheid aan de touwtjes trekken zijn in zijn visie optimisten. Er zijn blijkbaar ‘touwtjes’, waar een overheid aan kan trekken en zij zijn dus in hoge mate in staat om zaken te sturen. Een andere groep kenmerkt zich juist door fatalisme, zij geloven überhaupt niet meer dat de overheid iets voor hen kan betekenen.
Dat is volgens van Oenen een reële vraag: Wat kunnen instituties voor ons doen? De afgelopen decennia is er een groot geloof ontwikkeld in de almacht van instituties, die zich kunnen laven aan de behoefte en noden van de individuele burger. Wij zijn individuen en uniek en de instituties moeten dat weerspiegelen. Enerzijds heeft de overheid vanaf de jaren 60’ en 70’ zelf de belofte gedaan dat het individu zich zou moeten kunnen ontplooien. Anderzijds weegt de uitkomst van emancipatie zwaar op de schouders van instituties. We komen zo in een soort zichzelf versterkend circulaire beweging, waarbij de teleurstelling van geëmancipeerde burgers wordt gepareerd met beloftes van de overheid, die uiteindelijk een spiraal van teleurstelling op gang brengt, aldus van Oenen.
De circkel doorbreken
Een oplossing is niet gemakkelijk te geven, maar moet volgens van Oenen worden gezocht in een nieuwe vorm van gezag, een nieuwe voorstelling van autoriteit. Tegelijkertijd is dat heel lastig in een vergevorderd geëmancipeerde samenleving. We moeten naar een verdraagzamere opvatting van de rechtstaat en liberalisme. Waarbij laatstgenoemde de taak heeft om zichzelf opnieuw uit te vinden. We hebben een nieuw kader nodig waarbinnen conflict, dat zelf nooit opgelost zal worden, kunnen worden ervaren en beslecht. Vertrouwen en kwaliteit van de rechtstaat zou moeten laten zien dat we in staat zijn om als mens conflicten op een redelijke manier op te lossen.
Wilt u de hele uitzending terugluisteren? Beluister deze op de website van de NOS.
Voor persvragen kunt u contactopnemen met onze facultaire persvoorlichter Eddie Adelmund (adelmund@esphil.eur.nl)
- Universitair Hoofddocent
- Meer informatie
Over met het Oog op Morgen: Het Oog brengt aan het eind van de dag een overzicht van het nieuws, de ochtendkranten en journalistieke interviews met mensen in en achter het nieuws, omlijst door mooie muziek.
Elke dag van de week heeft zijn eigen presentator. Door deze vaste dag, de persoonlijke opening van het programma en de manier van interviewen, drukt de presentator een eigen stempel op de uitzending. We noemen NOS Met het Oog op Morgen ook wel een 'journalistieke personality show'.
De ijzersterke formule en de persoonlijkheid en kwaliteit van de presentatoren zorgen ervoor dat het programma al sinds 1976 een uniek radioprogramma is dat zeer goed beluisterd en hoog gewaardeerd wordt.- Gerelateerde content
