Het succes van Algerijnse bokser Imane Khelif tijdens de Olympische Spelen in Parijs heeft de discussie over genderinclusie in de sport opnieuw doen oplaaien. EUR-wetenschapper en genderexpert Åsa Ekvall onderzoekt vraagstukken over discriminatie en inclusie in sport: "Het ziet ernaar uit dat we meer naar lengte- en gewichtscategorieën gaan in sport, want er zijn zoveel soorten mensen en lichamen."
Diverse commissies rondom topsport hebben verschillende ideeën over wat eerlijke en oneerlijke voordelen zijn bij topsport, die nauwelijks gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek en zich vaak beperken tot genderspecifieke voordelen. "We hebben meer dan 200 generieke variaties geïdentificeerd die van invloed zijn op de prestaties van een atleet", vertelt genderexpert Åsa Ekvall. "Daarom pleit het Internationaal Olympisch Comité (IOC) voor sportspecifieke richtlijnen, om eerlijkheid te garanderen."
Wel of niet meedoen aan vrouwencompetitie?
Algerijnse bokser en goudenmedaillewinnaar Imane Khelif is geboren als vrouw en identificeert zich als vrouw. Toch kwam ze vorig jaar groot in het nieuws toen de International Boxing Association (IBA) haar diskwalificeerde vlak voor de finale van het WK Boksen, omdat uit een test bleek dat ze niet zou voldoen aan de criteria om mee te doen aan de vrouwencompetitie. Alleen is nooit bekend gemaakt welke testmethoden zijn gebruikt. Oemar Kremljov, voorzitter van de IBA, zei na de diskwalificatie tegen Russische staatsmedia dat Khelif zowel het X- als het Y-chromosoom heeft en bracht zo het idee dat Khelif een geslachtsvariatie zou hebben de wereld in.
Genderexpert Åsa Ekvall heeft samen met sportfilosoof Sandra Meeuwsen onderzoek gedaan naar genderinclusie in sport, in opdracht van NOC*NSF. Hierin legt Ekvall uit dat er 42 verschillende manieren zijn waarop iemand een geslachtsvariatie kan hebben, en dat chromosomen niet de enige factor zijn die iemands geslacht bepalen. Daarnaast stelt de wetenschapper dat we af moeten van het idee dat hormonen zoals testosteron, oestrogeen en progesteron ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’ zijn, want iedereen heeft deze hormonen. Overtuigingen dat transvrouwen of mensen met een geslachtsvariatie niet mee zouden mogen doen met vrouwencompetities, zijn veelal gebaseerd op ideologie omtrent de betekenis van man- of vrouw- zijn, en niet op wetenschappelijk onderzoek. Daarom is er volgens Ekvall geen reden om transvrouwen die een hormoonvervangingstherapie hebben ondergaan of personen met een geslachtsvariatie uit te sluiten van deelname aan de vrouwencategorie.
Het IOC erkent de IBA sinds april 2024 niet meer. Zij kijken bij topsporters enkel naar het geslacht wat aangegeven staat op hun paspoort en voeren verder geen seksetest uit. Toch ontstond tijdens de afgelopen spelen opnieuw controverse nadat bokser Khelif haar tegenstander in 46 seconden versloeg. Ekvall denkt dat te maken heeft met Khelifs tegenstander Carini. "De manier waarop zij zich direct heeft uitgesproken in de media is onprofessioneel", aldus Ekvall. "Als je na een wedstrijd problemen hebt, hoor je die eerst met je coach, scheidsrechter of de organisatoren te bespreken. Bovendien twijfelde niemand aan haar geslacht voordat de IBA dat in twijfel trok. Ze mocht van haar vader niet eens boksen als klein meisje, omdat hij vond dat het geen sport voor meisjes was."
Schoonheidsstandaard
Een andere reden is volgens Ekvall dat Khelifs uiterlijk niet voldoet aan de westelijke schoonheidsstandaard van vrouwelijkheid. "Haar lichaam is vergelijkbaar met dat van andere boksers: je kiest ten slotte een sport die bij je lichaamsbouw past. Om er vervolgens vanuit te gaan dat iemand daarom trans zou zijn of een geslachtsvariatie heeft, is racistisch."
Volgens Ekvall heeft het Westen al eeuwen een fixatie op gender, die stemt uit de tijd van de oude Grieken. "We geloven nog altijd in een binaire samenleving en zien onze eigen samenleving en cultuur als universele waarheid. Alles wat daarbuiten valt, wordt gezien als vreemd. De meeste sporten zijn bedacht door witte mensen die veelal dezelfde bouw en fysieke eigenschappen hebben. Daarom hebben witte mensen vaak een voordeel. Het valt ons op dat wanneer een vrouw van kleur een sportwedstrijd wint van een witte vrouwelijke atleet, mensen beginnen te suggereren dat de vrouw van kleur er niet erg 'vrouwelijk' uitziet en daarom misschien geen 'echte' vrouw is. Dat soort controverse heeft zich nooit omgekeerd voorgedaan: niemand zou beweren dat een witte vrouw geen 'echte' vrouw is wanneer ze wint van een vrouw van kleur."
Eerlijk of oneerlijk voordeel?
Ekvall benadrukt dat er verder moet worden gekeken dan geslacht en sekse wanneer er wordt bepaald of iets een eerlijk of oneerlijk voordeel is in topsport. "Nederlanders zijn gemiddeld het langst. Bij sommige sporten is dat een voordeel, bij andere sporten juist een nadeel."
Daarom pleit de IOC dat er per sport richtlijnen moeten worden opgesteld wat lichamelijke voor- en nadelen zijn. Voorbeelden hiervan zijn gewicht, lengte, hoe ver iemand kan springen, hoe snel iemand kan rennen of hoeveel squats iemand kan doen. "Dat is de richting die we opgaan. Het zou potentieel kunnen leiden tot meer lengte- en gewichtscategorieën, want er zijn zoveel soorten mensen en lichamen in de wereld. Het is een interessante ontwikkeling."
Meta-studie
Ekvall schrijft momenteel samen met sportfilosoof Sandra Meeuwsen een nieuw onderzoeksrapport voor NOC*NSF. Het rapport is een meta-analyse en bekijkt wat verschillende wetenschappen (filosofie, sociale wetenschappen, ethiek) zeggen over discriminatie en inclusie in topsport. Het zal worden gebruikt als basis voor de beleidsvorming van NOC*NSF. Naar verwachting zal het rapport eind september klaar zijn.
- Onderzoeker
- Meer informatie
Meer informatie over kansengelijkheid
Over Åsa Ekvall
Åsa Ekvall is genderexpert en genderonderzoekscoördinator bij ESPRIT, het Erasmus Center for Sport Integrity & Transition. Ze doet hier samen met sportfilosoof Sandra Meeuwsen onderzoek naar vraagstukken over discriminatie en inclusie in sport.Ekvall promoveerde op de relatie tussen gendernormen op gendergelijkheid, seksualiteit enerzijds en verschillende soorten geweld anderzijds. Ze is covoorzitter van AtGender, de European Association for Gender Research, Education and Documentation.
- Gerelateerde content
