Op 26 april 2023 publiceerde de NRC een artikel over de ‘denktank desinformatie’, opgezet door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De denktank werd opgezet in 2019 om te speuren naar online desinformatie over vaccineren. Het overlegorgaan richt zich volgens VWS op berichten die “schade aan het openbare domein” kunnen veroorzaken en is bedoeld als overleg tussen het RIVM, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), VWS en vertegenwoordigers van de grote socialmediaplatformen. In mailverkeer tussen VWS en IGJ uit februari 2021 werd overwogen om middels de denktank het Twitteraccount van een huisarts met een afwijkende mening over het coronavaccin te blokkeren. Uit onderzoek van NRC blijkt dat de denktank voorafgaand aan en gedurende de coronacrisis een steeds meer sturende rol in het maatschappelijke debat aanneemt. Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan Erasmus School of Law, heeft zijn twijfels bij de denktank en deze manier van bestrijding van desinformatie.
Een huisarts maakte zich zorgen over de inzet van Pfizer bij jongeren tussen de twaalf en zeventien jaar. Daarom stuurde hij een mail naar de ouders van kinderen in zijn praktijk. De IGJ stuurde hem anderhalve maand later een brief, omdat zijn mail kan leiden tot “risicovolle verwarring” en schade aan “het vertrouwen in de geneeskundige zorg”. De huisarts vroeg zich af hoe de IGJhierbij kwam, maar na een korte briefwisseling bleef de huisarts zonder voldoenend antwoord achter, terwijl de briefwisseling onderdeel werd van de denktank desinformatie. Vanaf maart 2020 heeft de IGJ zo’n 375 meldingen ontvangen over zorgverleners die zich niet aan de voorschriften houden over het geven van juiste informatie over corona. In hoeverre mag een arts afwijken van de richtlijnen? Volgens Buijsen “moeten artsen zich houden aan normen en richtlijnen van hun beroepsgroep. Zo niet, dan mag de Inspectie ingrijpen.”
Ook blijkt uit memo’s van de denktank dat VWS socialmediaplatformen vraagt om bepaalde berichten over vaccineren te promoten om schadelijk geachte meningen minder zichtbaar te maken of berichten zelfs te verwijderen van de platforms. De sturing door VWS om bepaalde berichten die zeer kritisch waren over het coronabeleid – waarin VWS een essentiële rol speelde – nam gedurende de coronacrisis toe. Ook blijkt uit onderzoek van NRC dat de denktank overwoog om de pers te beïnvloeden door bijvoorbeeld een columnist of journalist uit te nodigen of jongerenmedia zoals FunX of Vice. De denktank was daarnaast ook niet transparant en de vraag rees of alle informatie die als desinformatie wordt gemarkeerd door de denktank ook wel altijd opzettelijk onjuiste informatie is of juist (zeer) kritische berichtgeving van activisten of zorgverleners, zoals huisartsen.
Buijsen uit zijn zorgen over het handelen van VWS en de denktank: “Berichten verwijderen van LinkedIn en Twitter? Dat lijkt me juridisch en ethisch niet wenselijk. De grens ligt wat mij betreft bij strafbare feiten. Deze denktank verbaast me zeer. In wat voor samenleving leven we als individuele artsen hun mening niet meer mogen ventileren en wij deze meningen niet meer mogen horen? De overheid moet ver blijven van het begrip desinformatie, daarmee speel je op de man en niet op de bal. Bovendien is het werk van de denktank niet controleerbaar. Een transparante overheid moet dit soort schimmige begrippen als desinformatie niet gebruiken.”
