In de complexe dynamiek van stalking, waar slachtoffers vaak een voortdurende angst en onveiligheid ervaren, zijn innovatieve benaderingen en technologieën cruciaal om bescherming te bieden en het veiligheidsgevoel te vergroten. Een recente ontwikkeling die veelbelovend lijkt in dit opzicht is het slachtofferdevice. Irma Cleven, PhD onderzoeker aan Erasmus School of Law, vertelt over de mogelijkheden en beperkingen van dit apparaat bij EenVandaag.
“De impact van stalking wordt heel vaak onderschat”, vertelt Cleven. “Mensen die gestalkt worden voelen zich heel vaak geïsoleerd omdat andere mensen niet heel goed begrijpen wat dat met hen doet. Maar je hoeft niet iemand neer te schieten om iemand kapot te maken. Stalking maakt echt levens kapot.”
De angst om te leven buiten het gebiedsverbod
“Slachtoffers die aangifte doen bij de politie en een hoog risico lopen op herhaald geweld kunnen beschermd worden door een strafrechtelijk contact- of locatieverbod”, vertelt Cleven. “Dit komt vaak voor na aangifte van stalking, bedreiging of geweld en in geval van geweld door (ex-)partners.”
Eerder deden Tamar Fischer, Sanne Struijk en Irma Cleven in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid onderzoek naar de naleving en handhaving van deze verboden en de bijdrage aan veiligheidsgevoel van slachtoffers. Hieruit bleek dat 46% van de slachtoffers zich veiliger voelt door een gebiedsverbod.
Volgens Cleven voelen slachtoffers zich binnen een opgelegd gebiedsverbod een stuk veiliger omdat ze weten dat hun stalker daar niet mag komen. “Maar zodra ze buiten dat gebiedsverbod gaan, dan is er een kans dat ze die stalker wel tegenkomen; want ze weten niet waar diegene zich bevindt. Juist buiten dat gebiedsverbod heeft een slachtofferdevice een toegevoegde waarde.”
Het slachtofferdevice
Het slachtofferdevice werkt door middel van GPS om de locatie van zowel het slachtoffer als de dader, die een enkelband heeft, te volgen. Wanneer de afstand tussen slachtoffer en dader minder dan één kilometer is, krijgt de reclassering een signaal. Daar wordt gekeken hoe groot de kans is dat ze elkaar echt zullen tegenkomen. Als de kans er is, belt de reclassering met het slachtoffer en een medewerker zorgt voor een vluchtroute voor het slachtoffer. Ondertussen kan de politie ingeschakeld worden om de stalker uit het gebied te verwijderen.
Volgens Cleven kan het device tot op zekere hoogte voor rust zorgen bij mensen die worden gestalkt. “Slachtoffers zijn constant bezig met hoe ze hun stalker kunnen ontlopen. Dat slurpt energie. Ze worden altijd geleefd door de angst om oog in oog te komen staan met hun stalker. Dit hulpmiddel zorgt ervoor dat ze zich ook buiten gebiedsverboden vrij en veilig kunnen bewegen." De deelnemers die het device hebben getest geven aan dat het device hen de rust en ruimte biedt waar Cleven over spreekt: “Je blijft altijd voorzichtig en alert maar het geeft ruimte om het leven weer vorm te geven buiten de kaders van een gebiedsverbod.”
Beperkte implementatie
Ondanks de veelbelovende aspecten van het slachtofferdevice, zijn er nog beperkingen voor de optimale inzet van het device. Een daarvan is de beperkte implementatie van het device, aangezien het gebruik momenteel gekoppeld is aan een enkelband van de verdachte of dader. Uit onderzoek van Cleven, Tamar Fischer en Sanne Struijk blijkt dat het gebruik van enkelbanden in slechts 5% van de zaken met gebiedsverboden tussen juli 2015 en december 2017 werd opgelegd.
Een gecoördineerde aanpak is de enige oplossing
Het stalkingdevice kan dus niet in alle gevallen worden ingezet. Daarnaast benadrukt Cleven dat enkel de inzet van een device niet voldoende is om dit urgente probleem aan te pakken. De zaak van Hümeyra, waar gebrekkige communicatie en een gebrek aan coördinatie bij de politie tot tragische gevolgen leidde, benadrukt het belang van een gecoördineerde aanpak van stalking.
Zaak Hümeyra
Op 18 december 2018 werd Hümeyra in de fietsenstalling van haar middelbare school vermoord door haar ex. Maandenlang had hij haar gestalkt en bedreigd. Hümeyra deed meermaals aangifte, maar daar werd onvoldoende mee gedaan. De inspectie kwam na de moord met een het oordeel dat de instanties hadden gefaald om de situatie juist in te schatten en Hümeyra te beschermen.
Er is vaak nog geen vast aanspreekpunt bij de politie als het gaan om stalking. “Daar was bij Hümeyra ook geen sprake van”, benadrukt Cleven. “Zij liep steeds vast bij individuele politieambtenaren die niet goed op de hoogte waren van de zaak en dus ook niet goed wisten hoe ze die urgentie en proportionaliteit moesten inschatten.” Inmiddels is er in Rotterdam een enorme verbeterslag gemaakt en is er voor stalking ook een vast contactpersoon bij de politie. “Dat zijn maatregelen die heel veel gaan toevoegen en die veiligheid gaan vergroten. Ik denk dat we het niet alleen van een slachtofferdevice moeten hebben als het gaat om het verbeteren van de gecoördineerde aanpak van stalking”, aldus Cleven.