Een transportbedrijf opkopen in Hongarije om chauffeurs in Nederland een Hongaars loon te geven, mag dat? Een voorbeeld van een slepend juridisch conflict dat al tien jaar speelt. Amber Zwanenburg (Erasmus School of Law) deed onderzoek naar schijnconstructies in het sociaal recht. Haar proefschrift laat zien dat rechters vaak worstelen met dit soort zaken. Ze komt daarom met een nieuwe definitie die meer houvast moet geven.
Wat zijn schijnconstructies precies?
"Het zijn constructies waarmee je voordeel probeert te behalen door de randen van de wet op te zoeken. In mijn geval gaat het om werkgevers en bedrijven die proberen de kosten voor arbeid te drukken of die onder gunstigere regels proberen te vallen. Bekende voorbeelden zijn de zaak tegen Deliveroo die werd aangeklaagd omdat ze hun bezorgers als ZZP’ers lieten werken. De Hoge Raad zette uiteindelijk een streep door die schijnzelfstandigheid. Een ander voorbeeld is het gebruik van payrollconstructies om als werkgever langer geen vast contract te hoeven geven.
Ook in de transportsector, waar winsten sterk onder druk staan, zie je dat de grenzen van de wet worden opgezocht. Denk aan de zaak tegen een Nederlands bedrijf die ritten laat uitvoeren door chauffeurs die een Hongaars loon verdienen. Dit bedrijf heeft een bedrijf opgekocht in Hongarije en zet de werknemers die daar op de loonlijst staan in voor haar ritten. Dat is een stuk voordeliger voor dat bedrijf dan wanneer het chauffeurs moet betalen tegen de Nederlandse cao. De chauffeurs spanden samen met FNV in 2015 al een zaak aan. Hiernaar hebben al verschillende rechters gekeken, maar nog steeds is het wachten op een definitieve uitspraak."
Dat duurt lang. Waar duidt dat volgens jou op?
"Dat er veel onduidelijkheid is over wat een schijnconstructie precies is. Er is in de politiek veel aandacht voor de aanpak van schijnconstructies en er is sinds 2015 een speciale wet gekomen. Dan zou je verwachten dat er nu meer duidelijkheid is, maar in de praktijk zie je nog steeds veel discussies. In de politiek worden schijnconstructies vaak aangehaald als iets dat onwenselijk of immoreel is, maar dat betekent niet gelijk dat het volgens het recht niet mag. Daarom heb ik willen onderzoeken wanneer iets juridisch een schijnconstructie is."
Je hebt flink wat zaken bekeken, wat valt op?
"Ik heb meer dan 80 procedures bekeken die in verband worden gebracht met schijnconstructies. Als bedrijven met een list een maas in de wet gevonden hebben, moet je soms concluderen dat het gewoon mag. Als de wetgever dat niet zo bedoeld heeft, vraagt dat vaak om een aanpassing van de wet. In de praktijk zie je dat er vaak een soort kat en muis spel ontstaat tussen bedrijven en de wetgever."
Hoe kan jouw proefschrift helpen?
"Met mijn onderzoek wil ik niet alleen houvast bieden aan rechters, maar dus evengoed aan de wetgever. In het belastingrecht wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen het ontwijken van belasting (legaal) en ontduiking (illegaal). Ik vind dat een rechter moet kunnen onderbouwen waarom iets niet mag. Ik kom daarom met een nieuwe definitie van schijnconstructies. In het kort komt het erop neer dat het gaat om een overeenkomst op papier of een constructie die niet de werkelijke wil en intentie van de betrokken partijen weergeeft, en waarbij beide partijen zich hiervan bewust zijn. Het moet dus een opzetje zijn om samen de wet te omzeilen of om een derde partij te benadelen."
Wat maakt het een leuk onderwerp om te onderzoeken?
"Het zijn vaak heel interessante zaken en ik merk dat de voorbeelden aanspreken. De term ‘schijnconstructie’ roept veel verontwaardiging op en iedereen vindt er gevoelsmatig wat van. Je kunt wel met het vingertje gaan wijzen, maar er zit altijd iets achter. Bijvoorbeeld omdat de winstmarges in de logistiek klein zijn en omdat wij als consumenten niet te veel willen betalen voor onze pakketjes. Ook is het onderwerp veel in het nieuws. In het FD klonk laatst nog een noodkreet van bedrijven die vrezen voor hoge loonkosten bij handhaving van schijnzelfstandigheid. En over de Hongaarse zaak interviewde de NOS mij al eens. Ik volg die zaak op de voet en hopelijk komt er dit jaar een definitieve uitspraak."
- Meer informatie
Hongaarse chauffeurs moeten Nederlands loon krijgen: 'Principiële voorbeeldzaak'. Lees verder bij NOS
Hoge rekening dreigt voor bedrijven bij handhaving schijn-zzp. Lees verder bij FD
- Gerelateerde content
