In de uitzending van het CNN-programma GPS werd afgelopen weekeinde aandacht besteed aan de uitpuilende Amerikaanse gevangenissen. Het televisieprogramma nam de situatie in Nederland, waar het aantal gevangenen de afgelopen jaren juist drastisch is afgenomen, als voorbeeld voor Amerika. ESL-hoogleraar criminologie prof. dr. René van Swaaningen was uitgenodigd om de Nederlandse situatie te verklaren.
In Nederland loopt het aantal gevangenen al lange tijd terug: gedurende de afgelopen tien jaar is er zelfs sprake van een halvering, van ruim 20.000 in 2006 tot zo’n 10.000 in 2016. Een groot aantal gevangenissen is ondertussen gesloten. In de Verenigde Staten ligt de situatie anders: het land heeft het hoogste relatieve aantal gevangenen ter wereld. Een debat over een grondige hervorming van het Amerikaanse rechtssysteem woedt al langere tijd, maar dit heeft nog niet tot grote concrete veranderingen geleid. De journalisten van GPS zien de Nederlandse ervaring als een bron van inspiratie
Kosten en ongemakken
Volgens prof. Van Swaaningen, die enkele dagen voor de uitzending een uitgebreid voorgesprek met de redactie van GPS had gevoerd, is de situatie m.b.t. het Nederlandse gevangeniswezen vooral het gevolg van een diepgeworteld pragmatisme binnen het Nederlandse rechtssysteem. ‘Niemand in de Nederlandse strafrechtspraktijk heeft trek in een groeiende gevangenispopulatie en de bijkomstige kosten en ongemakken. Nederlandse rechtbanken willen gevangenisstraffen liefst vermijden. Zo werd in 2004 in slechts tien procent van de voor de rechter gebrachte zaken daadwerkelijk een gevangenisstraf uitgezeten. De meeste straffen bestonden uit (een combinatie van) taakstraffen, proeftijden en boetes.’ In Amerika worden deze typen straf overigens ook uitgedeeld, maar die komen dan vaak bovenop de opgelegde gevangenisstraf.
Het CNN-fragment waar prof. Van Swaaningen aan heeft bijgedragen, vindt u hier. Eerder werd prof. van Swaaningen overigens ook al door de New York Times geïnterviewd toen deze krant aandacht aan dit onderwerp besteedde.