“Mijn stelling vandaag is dat het economisch bestuursrecht te vaak wordt benaderd als een verzameling van afzonderlijke sectorale regelingen, en dat een systematische bestudering als geïntegreerd rechtsgebied onvoldoende aanwezig is”, stelde Pim Jansen, hoogleraar Economisch Bestuursrecht aan Erasmus School of Law, tijdens zijn inaugurele rede op 21 februari 2025. In zijn rede, getiteld De prijs van responsiviteit in het economisch bestuursrecht, belichtte Jansen de noodzaak om dit rechtsgebied systematischer te bestuderen en beter te verankeren in het algemene bestuursrecht.
Het economisch bestuursrecht bevindt zich op het snijvlak tussen overheid en markt. Dit rechtsgebied omvat verschillende sectoren, van mededinging en financieel toezicht tot energie, telecommunicatie en voedselveiligheid. “De overheid handelt in verschillende gedaanten: als regulator, marktdeelnemer en als inkoper/verkoper,” aldus Jansen.
Een rechtsgebied in transitie
Jansen wees op de toenemende complexiteit en verwevenheid binnen het economisch bestuursrecht. “De rode draad uit de trendanalyse – toenemende verwevenheid, digitalisering, mondiale machtsblokken, horizontale vormen van toezicht, verbreding van doelstellingen en inzet van multidisciplinaire kennis – laat zien dat het economisch bestuursrecht een ingrijpende transformatie ondergaat,” stelde hij. Volgens Jansen vereist deze transformatie een systematische benadering om rechtsstatelijke waarborgen en publieke waarden te behouden.
Daarnaast wees Jansen op de verschuiving naar meer horizontale vormen van toezicht en handhaving. “Steeds vaker opereert de overheid niet langer uitsluitend als verticale, hiërarchische handhaver, maar schakelt zij private of semipublieke actoren in om te voorzien in aanvullende kennis of capaciteit.” Deze ontwikkeling roept vragen op over rechtsbescherming en de rol van het algemene bestuursrecht.
De prijs van responsiviteit
Een belangrijk thema in Jansens rede was de spanning tussen flexibiliteit en rechtsstatelijke waarborgen binnen het bestuursrecht. Hij illustreerde dit aan de hand van het recente wetsvoorstel Wet versterking waarborgfunctie Awb. “Hoewel deze hervorming begrijpelijk en noodzakelijk is in bijvoorbeeld het sociaal bestuursrecht, roept de toepassing ervan op het economisch bestuursrecht vragen op. Hoe verhoudt een verhoogde responsiviteit zich tot de behoefte aan rechtszekerheid en voorspelbaarheid in economische regulering?” vroeg Jansen zich af.
Hij wees op mogelijke gevolgen voor het mededingingsrecht. “Het is daarbij, bijvoorbeeld, toch wel heel lastig voor te stellen dat een fusie of overname verboden is, maar dat een verbod onevenredig of onevenwichtig zou zijn,” stelde Jansen. Dit illustreert volgens hem de complexiteit van het toepassen van algemene rechtsbeginselen op specifieke deelgebieden binnen het economisch bestuursrecht.
Een pleidooi voor systematische bestudering
Jansen benadrukte het belang van een meer samenhangende benadering: “Een systematische benadering is noodzakelijk om deze transformatie in goede banen te leiden, rechtsstatelijk te verantwoorden en te waarborgen dat publieke waarden niet ondersneeuwen in een snel veranderend speelveld,” betoogde hij. Hij noemde het economisch bestuursrecht een “proeftuin voor bredere ontwikkelingen in het bestuursrecht, zoals de impact van Europese regelgeving, de rol van toezicht en de veranderende verhouding tussen publiek- en privaatrecht.”
Door het economisch bestuursrecht als een geïntegreerd veld te bestuderen, kunnen juridische en maatschappelijke uitdagingen volgens Jansen effectiever worden geadresseerd. “Dit rechtsgebied heeft een enorme invloed op de werking van markten, de bescherming van consumenten en de borging van publieke belangen. Het verdient daarom een evenwichtige en doordachte ontwikkeling, die zowel de dynamiek van markten als de rechtsstatelijke principes van het bestuursrecht respecteert,” benadrukte hij.
Met deze inzichten hoopt Jansen een impuls te geven aan de verdere ontwikkeling van het economisch bestuursrecht als geïntegreerd rechtsgebied. “De komende jaren richt ik mij op het verder ontsluiten van de bestuursrechtelijke dimensie van de wisselwerking tussen law and markets,” besloot hij.
- Professor
- Gerelateerde content
