Het Erasmus Studiecentrum voor Belastingen van Lokale overheden (ESBL) heeft in een aanbesteding van het Ministerie van Financiën een onderzoek gegund gekregen naar introductie van een tweetal nieuwe gemeentelijke heffingen: een grondbelasting en een planbatenheffing. Voor dit onderzoek is een combinatie gevormd met het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO, Rijksuniversiteit Groningen). Er wordt verder kennis en expertise ingebracht door een tweetal onderaannemers. De heffingen moeten helpen in het vlot trekken van de woningbouw in Nederland door enerzijds (onbebouwde) grond en anderzijds ‘windfall profits’ als gevolg van bestemmingswijziging te belasten.
Achtergrond onderzoek
In een hoogontwikkeld en dichtbevolkt land als Nederland is de beschikbare grond schaars. Onder meer landbouw, industrie, natuur en infrastructuur leggen claims op deze schaarse grond. De laatste jaren is daar de woningbouw als pregnantste opgave bij gekomen. Hierbij spelen twee problemen:
Waardestijging van grond komt ten goede aan de eigenaar, ook als die er niets voor heeft gedaan. De waarde van grond kan vrij abrupt stijgen door een wijziging van de voorzieningen of infrastructuur, hetgeen speculatie op de grondmarkt uitlokt en de kosten van woningbouw opdrijft. Dit bemoeilijkt de ontwikkeling en bouw van betaalbare, kwalitatief adequate woningen;
Grondspeculanten kunnen rustig afwachten of de waarde nog verder stijgt, of tot zich een betere ontwikkelingsmogelijkheid voordoet. Hierdoor kan het lastig zijn om grond voor woningbouw binnen een redelijke termijn en tegen redelijke kosten te verwerven.
Het Ministerie van Financiën wil laten onderzoeken of en hoe deze problemen kunnen worden geadresseerd met behulp van fiscale instrumenten. Er is dan in de eerste plaats een instrument nodig dat het mogelijk maakt om onverdiende waardestijgingen (windfall profits) af te romen, zodat speculatie niet meer loont. In de tweede plaats is behoefte aan een instrument om het aanhouden van strategische grondposities duurder te maken, zodat de prikkel om grond doelmatig te benutten groter wordt.
De introductie van een grondbelasting en een planbatenheffing vormen mogelijke oplossingen.
Externe expertise
Bij dit onderzoek wordt externe expertise ingebracht door dr. ir. T.A. (Tom) Daamen (St. Kennis Gebiedsontwikkeling (SKG)/TU Delft) en mr. A.P. (Anneke) Monsma.
Het onderzoek zal in het voorjaar van 2024 worden opgeleverd.