Het kabinet heeft bekendgemaakt de financiering van de Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV), voorheen bekend als de bed-bad-brood-regeling, per 2025 te beëindigen. De gemeenten Amsterdam, Utrecht en Eindhoven gaan deze opvang vanaf 2025 zelf bekostigen, maar de gemeente Rotterdam is voornemens de LVV in haar stad stop te zetten. Verschillende deskundigen plaatsen vraagtekens bij dit kabinetsplan. Dat geldt ook voor Mieke Kox, universitair docent Criminologie aan Erasmus School of Law. Wij gingen hierover met haar in gesprek.
Wat is de Landelijke Vreemdelingen Voorziening?
“De bed-bad-brood-regeling – tegenwoordig LVV – biedt opvang aan ongedocumenteerden die aan bepaalde selectiecriteria voldoen. Ongedocumenteerden mogen hier beperkte tijd verblijven terwijl de gemeente, Dienst Terugkeer en Vertrek, AVIM, NGOs en andere betrokkenen gezamenlijk op zoek gaan naar toekomstperspectief voor de betreffende ongedocumenteerde. Dit perspectief kan bestaan uit terugkeer, verblijfsrecht of doormigratie. De LVV biedt ongedocumenteerden dan ook niet alleen een menswaardige verblijfplaats voor het moment, het vormt tevens een kans op een duurzame oplossing om het verblijf in de illegaliteit te beëindigen,” aldus Kox. Uit de meest recente cijfers uit het overheidsrapport ‘De staat van migratie’ blijkt dat er voor een substantiële groep ongedocumenteerden uit de LVV een duurzame oplossing is gevonden.
Kox benadrukt dat de LVV niet zomaar is ontstaan. De regeling is er gekomen naar aanleiding van een uitspraak van het Europees Comité voor Sociale Rechten van de Raad van Europa dat Nederland dergelijke voorzieningen dient te bieden aan ongedocumenteerden om te voorkomen dat de rechten van deze mensen worden geschonden en zij onder onmenswaardige omstandigheden moeten verblijven. Kox: “Deze uitspraak leidde destijds tot veel politieke discussie en juridische procedures, maar heeft uiteindelijk geresulteerd in de oprichting van de LVV. Het wegvallen van deze regeling roept dan ook veel juridische vragen op.”
Het stopzetten van de regeling
Op dit moment maken 45 ongedocumenteerde mensen gebruik van de LVV in Rotterdam. Wij vroegen Kox waarom het stopzetten van de regeling zo’n grote impact zou hebben. Zij vertelt: “Nu kunnen alleen de meest kwetsbare mensen in de bed-bad-brood-regeling terecht. Er zijn meer ongedocumenteerden die gebruik zouden willen maken van de LVV omdat zij geen vaste verblijfplaats hebben en nergens heen kunnen. Zij kunnen hier door capaciteitsgebrek echter niet terecht. Het gaat dus al om de meest kwetsbare personen binnen een kwetsbare groep, vandaar dat de gemeente zelf ook wijst op de mogelijke, gevaarlijke consequenties om de LVV in haar stad te sluiten.”
Een consequentie van het stopzetten van deze regeling is volgens Kox dat er meer mensen op straat zullen verblijven, wat door de samenleving als onveilig kan worden ervaren. Daarnaast wordt verwacht dat het beëindigen van de LVV zal leiden tot een negatieve invloed op de gezondheid van ongedocumenteerden, wat zal resulteren in hogere zorgkosten voor deze groep.
Verder legt Kox uit dat de meerwaarde van de bed-bad-brood-regeling niet alleen bestaat uit de opvang van ongedocumenteerden, maar tevens uit de het bijbehorende samenwerkingsverband van betrokken partijen. “Er wordt in onderling overleg gezocht naar mogelijkheden voor de betreffende persoon waarbij door de samenwerking meer out of the box gedacht kan worden om tot een duurzame oplossing te komen. Dit roept de vraag op wat er met deze overlegstructuur gebeurt als de bed-bad-brood-regeling sluit en wat dit betekent voor de kansen op een duurzame oplossing voor de ongedocumenteerden.”
Staat menselijkheid op het spel?
Het stopzetten van de bed-bad-brood-regeling raakt dus niet alleen de samenleving, maar vooral de mensen die al in de meest kwetsbare positie verkeren. Dit brengt ons bij de vraag wat er met deze kwetsbare mensen gebeurt wanneer zij hun laatste opvangplek verliezen. “Sommigen zullen nog bekenden hebben waar zij terecht kunnen, al is dat vaak tijdelijk en zijn mensen hierdoor gedwongen om van bank naar bank te verplaatsen. Anderen hebben geen netwerk of hun netwerk is al uitgeput door de eerder verstrekte hulp met als gevolg dat zij nergens terecht kunnen. Zij zullen, ondanks hun kwetsbaarheid, op straat belanden. Dit maakt ook dat zij gedwongen worden om zich vooral bezig te houden met overleven en geen ruimte meer hebben om zelf te zoeken naar terugkeer of een ander duurzaam perspectief voor hun toekomst. Daarbij verliezen zij wellicht ook de eerdere hulp die zij hierbij ontvangen. Dit heeft een enorm negatieve invloed op hun fysieke en mentale welzijn. Het is niet zo dat zij dan direct zullen verdwijnen of terugkeren zoals Minister Faber van Asiel en Migratie beoogt. Als terugkeer van deze groep zo eenvoudig zou zijn, zouden zij vanuit de LVV al wel gedwongen zijn teruggestuurd naar hun herkomstland. Dit maakt dus dat deze groep ook na het sluiten van de LVV nog steeds in Nederland zal zijn, echter zonder vaste verblijfplaats,” aldus Kox.
Waarom is de Landelijke Vreemdelingenvoorziening noodzakelijk?
Kox zegt dat Nederland bekend staat om haar strenge regime voor ongedocumenteerden. Zo zijn zij in Nederland uitgesloten van de formele arbeidsmarkt, sociale voorzieningen behoudens medisch noodzakelijk zorg, onderwijs voor minderjarigen en rechtsbijstand. Kox geeft aan: “Daarnaast heeft Nederland een relatief kleine informele economie met meer controle, waardoor het hier, in tegenstelling tot andere landen, moeilijker is om zich tot de informele arbeidsmarkt te wenden. Het is daardoor voor ongedocumenteerden in Nederland lastiger om in hun levensonderhoud te voorzien in vergelijking met andere Europese landen, met als gevolg dat zo’n laatste redmiddel als de bed-bad-brood-regeling noodzakelijker is dan in andere landen.