Een ‘akkoord op hoofdlijnen’, zoals in de landelijke politiek wordt bepleit door onder andere informateur Herman Tjeenk Willink, is op gemeentelijk niveau al jaren een opkomende trend. Dat schrijft Lianne van Kalken, wetenschappelijk docent en onderzoeker Staatsrecht bij Erasmus School of Law en gemeenteraadslid in de gemeente Vlaardingen, in het rapport Routekaart voor raadsakkoorden.
Samen met bijzonder hoogleraar Geerten Boogaard van de Universiteit Leiden en hoogleraar bestuurskunde Martijn van der Steen van Erasmus School of Social and Behavioural Sciences schrijft zij over alternatieven voor het gangbare coalitieakkoord in de gemeentelijke politiek. Waar in 2014 nog maar 22 gemeenten een ‘raadsakkoord’ kenden, waren dat er in 2018 al 56. Bij een raadsakkoord bepalen niet alleen de coalitiepartijen de agenda voor de komende jaren, maar de gemeenteraad als geheel. Deze raadsakkoorden dragen bij aan nieuwe bestuurlijke verhoudingen, waar als gevolg van versnippering in het politieke landschap grote behoefte aan is.
Het sluiten van raadsakkoorden bewerkstelligt een verandering in het hart van de lokale democratie, stellen de auteurs. De auteurs haalden ervaringen op van raadsleden die werken met een raadsakkoord in een enquête en in expertmeetings met betrokkenen: wat vinden zij positief, en wat juist niet? Lianne van Kalken licht in de Volkskrant toe dat volgens raadsleden die werken met een raadsakkoord de oppositie versus coalitie structuur wordt doorbroken. Hierdoor kan de oppositie ook meepraten. Ook burgerparticipatie maakt vaak deel uit van een raadsakkoord. Deze nieuwe manier van politiek bedrijven leidt tot meer gezamenlijke ambitie, tot een constructieve in plaats van een gepolariseerde samenwerking en tot een groter verantwoordelijkheidsbesef bij alle betrokkenen. Waar politiek vaak over verschillen gaat, ervaren raadsleden dat een raadsakkoord uitgaat van de overeenkomsten in wat iedereen wel en niet wil. Maar ook blijkt dat het niet altijd makkelijk is om de nieuwe werkwijze vol te houden gedurende 4 jaar, het akkoord kan te vaag blijven en doordat er te veel geluiden en ingebrachte thema’s zijn komt de raad niet altijd meer tot een oplossing.
De Routekaart uit het rapport maakt de ongeschreven regels van dit ‘pionierswerk’ expliciet en geeft oplossingen voor wanneer het werken met het raadsakkoord spaak loopt, zo stelt opdrachtgever Henk Bouwmans, verenigingsdirecteur van de Nederlandse Verenging voor Raadsleden. Deze Routekaart maakt het proces voor iedereen inzichtelijker, ook richting de gemeenteraadsverkiezingen van 2022; volgens Bouwmans kunnen ze daar in de landelijke politiek nog wat van leren.